My w Szwecji spożywamy za dużo soli. Wina jest po stronie branży spożywczej. Należy ograniczyć spożycie soli – taka jest opinia Szwedzkiej Agencji ds. Żywności.

Według dietetyków tej Agencji mężczyźni spożywają od 9 do 12 gramów soli dziennie, a kobiety od 7 do 10 gramów.

To stanowczo za dużo! Istnieją dane, które wskazują, że co piąty zawał serca i co dziesiąty udar mózgu w Szwecji jest spowodowany spożywaniem zbyt dużej ilości soli.

Celem Szwedzkiej Agencji ds. Żywności jest zmniejszenie spożycia soli do 6 gramów dziennie. Ale nie wystarczy, że przeciętny Svensson dodaje mniej soli do jedzenia. Duża część soli, którą spożywamy, pochodzi z kupowanej przez nas żywności.

Jednak winowajcami są nie tylko półprodukty i fast foody. Mięso i wędliny zawierają dużo soli, podobnie jak chleb i ser.

Skąd czerpiemy sól zależy od płci i wieku. Fakt, że mężczyźni spożywają więcej soli niż kobiety, tłumaczy się tym, że mają średnio wyższe spożycie kalorii. Natomiast wśród młodych ludzi dania z makaronu są większym źródłem soli niż wśród osób dorosłych.

Szwedzka Agencja ds. Żywności ma zlecenie od rządu, aby osiągnąć porozumienie w przemyśle spożywczym w sprawie obniżenia zawartości soli i cukru w ​​żywności (sól i cukier nazywane są w Polsce białą śmiercią). W branży spożywczej już trwają prace i wiele firm ogranicza sól w swoich produktach.

Szwedzka Agencja ds. Żywności prowadzi dialog z producentami i hurtownikami, ale także z branżą hotelarsko-gastronomiczną.

Bez nich nie uda nam się ograniczyć spożycia soli.

Według Szwedzkiej Agencji ds. Żywności dla zdrowia nie należy spożywać więcej niż łyżeczkę soli, co odpowiada 6 gramom soli dziennie.

Sól zawiera kilka substancji, w tym sód (ważny pierwiastek, ale też będący źródłem ryzyka) który jest nam niezbędny do życia.

Sól jest potrzebna między innymi do regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie człowieka, regulacji ciśnienia krwi oraz do funkcjonowania komórek nerwowych.

Ale uwaga! Zbyt dużo sodu może podnieść ciśnienie krwi, co z kolei zwiększa ryzyko zawału serca, niewydolności serca, udaru mózgu i uszkodzenia nerek.

Obecnie szacuje się, że co czwarty dorosły Szwed ma nadciśnienie, a wśród osób powyżej 65 roku życia prawie połowa ma nadciśnienie tętnicze.

WHO uważa, że ​​ograniczenie spożycia soli na poziomie populacji jest jednym z najbardziej opłacalnych działań, jakie można podjąć w celu poprawy zdrowia publicznego.

Strategia WHO dotycząca chorób niezakaźnych zakłada ograniczenie spożycia soli o 30 % do 2025 roku.

Pod koniec 2022 roku ukazała się nowa książka po włosku o byciu szczęśliwym z papieżem Franciszkiem w roli głównej. W pierwszym rozdziale papież Franciszkiem dzieli się piętnastoma radami:

1. Poznaj siebie.

2. Pamiętaj, że jesteś wyjątkowy.

3. Nasze ludzkie piękno nie znika; jest odbiciem Boskiego piękna.

4. Czasami spójrz w lustro i śmiej się z siebie – dobrze ci to zrobi.

5. Żyj ze zdrowym niepokojem, który napędza nas do ciągłych zmian.

6. Naucz się prosić o przebaczenie, ponieważ Bóg zawsze nam przebacza.

7. Nie uciekaj od depresji; może to być ważne czerwone światło w życiu, które każe nam się na chwilę zatrzymać.

8. Mieć wielkie marzenia. Nie parkuj na poboczu życia, ale biegnij do celu z radością i odwagą.

9. Nie słuchaj tych, którzy głoszą mrzonki i złudzenia.

10. Bądź rewolucyjny; wziąć odpowiedzialność i iść pod prąd w naszym społeczeństwie, gdzie normą jest po prostu cieszenie się chwilą.

11. Odważ się podejmować ryzyko, nawet jeśli okaże się, że się mylisz. Nie obserwuj życia jak z balkonu; szczęście to nie to samo co sofa.

12. Chodź w społeczności z przyjaciółmi i tymi, którzy cię kochają. A jeśli upadniesz, wstań ponownie.

13. Żyj z wdzięcznością. Otrzymaliśmy życie za darmo, więc dawaj innym, nie oczekując niczego w zamian.

14. Odwróć wzrok od ciemności i strachu, które często w sobie nosimy.

15. Pamiętaj, że Bóg chce dla nas jak najlepiej; On chce, żebyśmy byli szczęśliwi.

Katolskt Magasin, 1/2023.

Gdybyśmy mogli wybrać, jak długo będziemy żyli, ile lat nam wystarczy? Czy nie byłoby wspaniale żyć tak długo, jak chcemy? Czy też istnieje data „najlepiej spożyć przed”?

Odpowiedź Szwedów na to pytanie zaskoczyła mnie. Postanowiłem znaleźć odpowiedź na to pytanie. Poprosiłem prawie 1100 Szwedów w wieku od 18 do 79 lat w panelu Novus o odpowiedź na pytanie: „Ile chciałbyś mieć lat zanim umrzesz?”

Mniej niż 5 proc. odpowiedziało, że mniej niż 80 lat, co można uznać za zbyt krótkie życie.

Wydaje się, że wystarczyłoby 90 lat, co jest najczęstszą odpowiedzią, a także medianą, 20 procent wybrało ten wiek.

Po tym następuje 100 lat, w 17 procentach odpowiedzi.

Przyznam, że myślałem, że większość ludzi będzie chciała żyć dłużej. Tylko 10 procent ma nadzieję, że dożyje 100 lat.

Związek między tym, jak długo ludzie chcą żyć, może być częścią wyjaśnienia, dlaczego pragnienie długiego życia jest większe wśród młodych ludzi niż wśród starszych.

Osoby poniżej 45 roku życia uważają, że mogą żyć średnio o 4 lata dłużej niż osoby powyżej 45 roku życia.

Drugą częścią wyjaśnienia może być młodzieńcza pycha, ponieważ młodzi ludzie widzą datę przydatności do spożycia znacznie później i chcą żyć średnio o 14 lat dłużej niż osoby powyżej 45 roku życia.

Liczba lat, które ludzie chcą przeżyć, ma również pozytywną korelację z tym, jak sensowne jest postrzeganie życia.

Badania naukowe, pokazują, że ludzie, którzy twierdzą, że postrzegają życie jako mające sens dłużej żyją. Ale z drugiej strony kierunek ludzie, którzy widzą przed sobą dłuższe życie, postrzegają je jako znaczące: dłuższe życie oznacza więcej życia do przeżycia, więcej do odkrycia i zrobienia.

Mówi się, że przypomnienie, że życie jest krótkie, czyni je bardziej sensownym lub znaczącym. Ale być może jest tak, że życie, które jest długie, może być wypełnione większym sensem i znaczeniem. Co Ty o tym myślisz?

Na podstawie: Micael Dahlen, ”Svenskars önskade livslängd överraskar”, Svenska Dagbladet, tisdag 21 februari 2023.

Fakty na temat długości życia:

World Health Rankings – Live longer live better

Szwecja                                         Polska

Mężczyźni – 80,8                           Mężczyźni – 74,5

Kobiety  –     84,0                           Kobiety    –   81,9

Średnia oczekiwana długość życia w Polsce jest o 3 lata krótsza niż w Unii Europejskiej. Zajmujemy pod tym względem jedno z ostatnich miejsc w UE…

Nasze życie skracają przede wszystkim choroby układu krążenia i nowotwory. W długim życiu nie pomaga nam niezdrowy styl życia…

I slutet av 2022 publicerades en ny bok med påven Franciskus, än så länge endast på italienska, om att vara lycklig. I första kapitlet delar han med sig av femton råd:

1. Lär känna dig själv.
2. Kom ihåg att du är unik.
3. Vår mänskliga skönhet försvinner inte; den är en reflektion av gudomlig skönhet.
4. Titta ibland i spegeln och skratta åt dig själv – det gör dig gott.
5. Lev med en hälsosam rastlöshet som driver oss att ständigt förändras.
6. Lär dig att be om förlåtelse, för Gud förlåter oss alltid.
7. Fly inte från nedstämdhet; den kan vara ett viktigt rödljus i livet som får oss att stanna till en stund.
8. Har stora drömmar. Parkera inte vid livets vägkanter utan spring mot målet med glädje och mod.
9. Lyssna inte på dem som vill förmedla drömmar och illusioner.
10. Var revolutionär; ta ansvar och gå mot strömmen i vårt samhälle, där normen är att endast njuta av stunden.
11. Våga ta risker, även om det visar sig att du har fel. Observera inte livet som från balkong; lycka är inte samma sak som en soffa.
12. Vandra i gemenskap med vänner och dem som älskar dig. Och faller du, så res dig igen.
13. Lev med tacksamhet. Vi har fått livet utan att betala, så ge åt andra utan att förvänta dig något tillbaka.
14. Lyft blicken bort från det mörker och den fruktan vi ofta bär inom oss.
15. Kom ihåg att Gud vill det bästa för oss; Han vill att vi ska vara glada.

Katolskt Magasin, 1/2023.

23 lutego obchodzony jest Światowy Dzień Walki z Depresją. Według Światowej Organizacji Zdrowia WHO depresja jest czwartą najważniejszą chorobą na świecie a za kilka lat będzie najczęściej występującą na świecie.

Depresja nazywana jest chorobą duszy i ciała. Celem obchodów Dnia Walki z Depresją jest upowszechnienie wiedzy na temat tej choroby, a także o konieczności jej diagnozowania i podejmowania odpowiedniego leczenia.

Depresja jest powszechnym zaburzeniem psychicznym – na świecie na depresję choruje ponad 350 mln ludzi, w Polsce nawet do 1,5 mln miliona osób.

W Szwecji 15-25% wszystkich kobiet oraz 7-12% wszystkich mężczyzn będzie miało w ciągu życia depresję wymagającą leczenia.

Depresja może dotknąć każdego – niezależnie od wieku czy płci. Najczęściej jest jednak diagnozowana u osób w przedziale wiekowym 20-40 lat, a więc aktywnych zawodowo oraz seniorów.

Depresja dotyka 2 razy częściej kobiety niż mężczyzn.

Depresja jest chorobą potencjalnie śmiertelną. Jest najczęstszą przyczyną samobójstw. W Polsce odbiera sobie życie więcej ludzi niż ginie w wypadkach drogowych. W Szwecji 1200 osób rocznie odbiera sobie życie z powodu depresji.

Objawy depresji

Depresja wpływa nie tylko na obniżenie nastroju, smutek, czarnowidztwo, powoduje utratę zainteresowań, anhedonię, czyli niezdolność do odczuwania przyjemności z aktywności, które ją wcześniej sprawiały. Obniża poczucie własnej wartości. Wywołuje nieadekwatne do sytuacji poczucie winy oraz myśli samobójcze. Jednym słowem rzutuje na relacje w rodzinie, środowisku, miejscu pracy.

Depresja powoduje zaburzenia snu i obniżone libido.

Niektórzy pacjenci mają nietypowe objawy takie jak stany lękowe lub nadwrażliwość (łatwe takie osoby urazić słowem, irytują się z byle powodu).

U ludzi starszych depresja może przypominać demencję (pogorszenie pamięci i obniżenie koncentracji).

Często objawy depresji są maskowane przez dolegliwości somatyczne czy bólowe, ponieważ depresja daje objawy fizyczne, takie jak: utratę apetytu (spadek wagi ciała), ciągłe zmęczenie, dolegliwości bólowe ze strony narządu ruchu. Zatem w depresji cierpi ciało i umysł.

Diagnostyka

Depresja może zostać zdiagnozowana tylko przez lekarza rodzinnego, lekarza psychiatrę lub psychologa.

W zależności od nasilenia objawów rozpoznaje się depresję: łagodną, umiarkowaną lub ciężką (brak apetytu i myśli samobójcze).

Narzędziami w diagnostyce są skale depresji:

Skala depresji Becka

Należy pamiętać, że skala depresji Becka to tylko narzędzie pomocnicze w diagnostyce. Nie zastępuje ono badania lekarskiego. Może też służyć do monitorowania skuteczności działań terapeutycznych (farmakoterapii lub psychoterapii).

Skala depresji Hamiltona

Skala depresji Hamiltona jest najczęściej stosowany test na depresję w psychiatrii ogólnej. Błędem jest wykonywanie tego testu depresji samodzielnie i w oparciu o autodiagnozę odpowiadanie na pytanie „czy mam depresję”. Własna ocena chorego może być zaburzona i może doprowadzić chorego do niewłaściwych wniosków.

Diagnostyka różnicowa

• Choroby endokrynologiczne: niedoczynność tarczycy, cukrzyca.
• Choroby nowotworowe,
• Syndrom wypalenia zawodowego,
• Alkoholizm, narkomania,
• Demencja.

Leczenie

W depresji nie wystarczy wziąć się w garść. Depresja rzutuje na relacje w rodzinie, środowisku, miejscu pracy. Rozpad tych relacji trudno później odbudować, dla chorego to niepowetowana strata. Wczesna diagnoza i podjęcie terapii mogą temu zapobiec.

Rzecz w tym, by jak najszybciej rozpoznać problem i wdrożyć leczenie farmakologiczne i psychoterapię.

Badania potwierdzają skuteczność aktywności fizycznej w leczeniu depresji.

Łagodna i umiarkowana depresja leczy się w ciągu 3-6 miesięcy.

Niestety niektórzy pacjenci mają nawracające depresje.

The crisis has up-ended people´s lives. What does it take to make a new habit stick?

Barely 8% of new-year´s resolutions survive until the end of January. Some people set goals that are too ambitious; others simply set too many goals. Yet perhaps the biggest reason why people fail so miserably is that changing a particular behaviour is difficult if the routines that are tightly woven around it remain the same. Resisting the lure of a calorie-laden caramel latte in the morning is easier if you switch to a route that doesn´t take you past the coffee shop.

In a survey of nearly 700,000 people in Britain, carried out in August 2020, about a quarter of people said their lives had changed completely or a lot since covid-19 came along, and a third said (with characteristic British understatement) they had made ”quite a few changes”. Many of these changes will stick, because the pandemic has up-ended people´s routines so dramatically. If does not matter whether you walk past the coffee shop or not if it has closed down – or if you rarely leave the house.

Many changes were for the worse. But not all. During the lockdwons unhealthy snacking increased, but so did cooking at home and eating family meals together – practices generally linked with healthier eating patterns. People could not see friends and family, but they got to know the people next door (about 20% of Britons said talking more to their neighbours was a change that would outlast the pandemic). With gyms and organised sports closed for months, some people cut down on regular exercise. Others, however, took up new sports. In England the proportion of people cycling at least once a week reached 16% in June 2020, twice the level of the early weeks of lockdown. Nextbike, which runs shared-bike schemes in several European countries, reported a 35% increase in rides in April and May, compared with a year earlier.

The greater popularity of cooking, neighbourly chats and cycling will persist. If you do something new once a day for two weekes, it starts to feel automatic – the defining feature of a habit, says Benjamin Gardner of King´s College London. Doing something for longer helps solidify the habit. One study of people who took up healthy eating or regular exercise found that the degree to which it felt automatic increased, but then plateaued, on average, after 66 days. That is roughly how long Europeans spent in lockdown.

Other things will help, too. Many people with office-based jobs will work from home in future, at least some of the time. That will help them stick with home-cooked meals and being chummier with their neighbours. Those returning to offices may feel nervous about travelling on crowded public transport, making cycling more attractive. Big cities are trying not to waste the crisis. They are pumping up cycling´s prospects by subsidising bike purchases and laying down more cycling lanes.

The pandemic has changed many things. But for some people at least, the changes are like new-year´s resolutions they wish they had made long ago.

Slavea Chankova, health-care corespondent, The Economist, The World in 2021.

Om du kunde välja hur länge du skulle leva, hur många år vore lagom? Vore det inte härligt att leva hur länge som helst, eller finns det ett ”bästföredatum”? Svenskarnas svar överraskade.

Kanske har du inte tänkt tanken tidigare, men nu när jag frågar kan du väl inte låta bli att fundera: Vad är egentligen lagom, ett liv som inte är för kort men inte heller för långt? I vanlig ordning bestämde jag mig för att ta reda på svaret.

Jag bad nästan 1100 svenskar mellan 18 och 79 i Novus panel att svara på frågan ”Hur många år skulle du vilja bli (innan du dör)?” Färre än 5 procent svarade under 80 år, som alltså får ses som ett för kort liv. Lagom långt verkar vara 90 år, som är det vanligaste svaret och även medianen, 20 procent valde den åldern. Därefter följer 100 år, i 17 procent av svaren. Två runda och fina siffror (folk brukar föredra sådana, jag har skrivit en hel bok om det) som är gemensamma både för kvinnor och män.

Jag ska erkänna att jag hade trott att de flesta skulle vilja leva längre (bara 10 procent hoppas bli över 100 år), men kanske har det att göra med att inte hoppas på för mycket – även om risken att bli besviken måste betraktas som obefintlig, när livet är till ända vet du förmodligen inte om det, för då är du ju död…

Mycket riktigt hänger den önskade livslängden ihop med hur gamla folk tror att det är möjligt för dem att bli. Jag frågade om det också och korrelationen är drygt 0,3. Men intressant nog vill i stort sett alla – 99 procent! – bli äldre än de tror är möjligt, åtta år längre vill de leva i genomsnitt.

Sambandet mellan hur gamla folk tror de kan bli och hur länge de vill leva kan också vara en del av förklaringen till varför viljan att leva länge är större bland unga än bland äldre. De som är under 45 år tror att de kan bli i genomsnitt 4 år äldre än de som är över 45 år. Den andra delen av förklaringen skulle kunna vara ungdomlig hybris, unga ser nämligen framför sig att bästföredatum nås betydligt senare och vill i genomsnitt leva 14 år längre än dem över 45.

Hur många år människor vill bli har också ett positivt samband med hur meningsfullt de uppfattar att livet är på en skala 1–10. Orsak och verkan går inte att svara på utifrån en korrelation (som i det här fallet är 0,2), men påverkan skulle kunna gå i båda riktningar. Å ena sidan verkar det rimligt att folk som känner större mening i livet vill leva längre.

Jag har inte hittat några studier som testat det, men däremot finns det forskning som visar att människor som svara att de uppfattar livet som mer meningsfullt håller sig vid liv längre – sannolikheten är högre att de fortfarande är i livet när forskarna återkommer till dem vid senare tidpunkter. Men å andra sidan skulle riktningen också kunna vara den omvända, alltså att människor som ser ett längre liv framför sig därigenom upplever det som meningsfullt: längre liv innebär mer liv att leva, mer att upptäcka och att göra. Inte heller det finns det några studier på.

Men när vi häromåret gjorde ett experiment där människor fick gissa den korrekta genomsnittliga livslängden i Sverige bland tre (av oss påhittade) alternativ som alla antingen var i överkant eller lite i underkant svarade de som sett de längre livslängderna därefter högre på meningsskalan. Folk som bokstavligt hade ett längre liv för ögonen uppfattade det alltså som mer meningsfullt.

Det brukar ju heta att en påminnelse om att livet är kort gör det mer meningsfullt. Men kanske är det också så att ett liv som är långt kan fyllas med mer mening. Vad kommer du själv fram till?

Micael Dahlen, ”Svenskars önskade livslängd överraskar”, Svenska Dagbladet, tisdag 21 februari 2023.

Każdy dzień pracy szwedzkiego lekarza ogólnego odpowiednika polskiego lekarza rodzinnego obfituje w ciekawe przypadki. Dzisiaj moim pierwszym pacjentem był mężczyzna w wieku 40 plus, który od ponad 4 miesięcy miał krew w stolcu. Proszę sobie wyobrazić, że w Szwecji – jednym z najbardziej rozwiniętych krajów świata (gdzie służba zdrowia jest bezpłatna i dostępna) – młody wykształcony mężczyzna – zwleka z zamówieniem wizyty u lekarza w przypadku alarmującego objawu jakim jest krew w stolcu.

Pod względem zapadalności na świecie rak jelita grubego stanowi drugi co do częstotliwości nowotwór złośliwy u kobiet i trzeci u mężczyzn.

Niestety – mimo kampanii informacyjnych w mediach – w dalszym ciągu lekarze rodzinni spotykają w swojej praktyce pacjentów przekonanych o tym, że przyczyną krwi w stolcu są często występujące hemoroidy lub rzadziej spotykana, ale bolesna szczelina odbytu. Owszem – jeśli przyczyną świeżej krwi w stolcu są hemoroidy lub szczelina odbytu to prędzej czy później krwawienie ustaje. Ale jeśli przyczyną jest nowotwór umiejscowiony w jelicie grubym to pacjent krwawi i krwawi. I wcale nie muszą to być duże ilości krwi…

Mężczyzna, który dzisiaj do mnie przyszedł na wizytę z powodu krwi w stolcu miał guz w odbytnicy wyczuwalny palcem (takie badanie nazywa się per rectum). Do badania per rectum lekarze używają lateksowych rękawiczek. Wystarczyło temu mężczyźnie wsadzić palec wskazujący do odbytnicy, żeby wyczuć guz a po wyjęciu palca na lateksowej rękawiczce zobaczyć świeżą krew.

Badanie rektoskopowe tego mężczyzny potwierdziło podejrzenie. Plastikowy wziernik wsadzony do odbytnicy uwidocznił krwawiący guz w bańce odbytnicy w odległości 7 cm od anus (otwór odbytniczy).

Objaw jakim jest krew w stolcu powinien być traktowany jako alarmujący do czasu, kiedy lekarze nie wykluczą raka jelita grubego. Do potwierdzenia źródła krwawienia z jelita grubego potrzebne jest wykonanie rektoskopii i koloskopii.

Dlatego pamiętajmy o czujności diagnostycznej i nie lekceważmy alarmującego objawu jakim jest krew w stolcu. Rak odbytnicy może powodować obecność świeżej krwi na stolcu, z kolei rak zstępnicy i esicy („wyżej” położonych części jelita grubego) może być przyczyną obecności krwi zmieszanej ze stolcem lub na stolcu. 

Spóźniona diagnoza oznacza spóźnioną terapię i gorszą prognozę. W Szwecji na 5 letnie przeżycie może liczyć 66% pacjentów z diagnozą raka odbytu.

I rådande lågkonjunktur är det åtminstone glädjande att prioriteringsfrågan kommit upp på agendan igen. Sex psykiatrer från Skaraborgs sjukhus skrev i januari en ypperligt välskriven debattartikel med huvudbudskapet att när vården måste spara, bör man börja med ”LMV” innan man skär ned kärnverksamheten. LMV, eller Luftslott av Meningslös Verksamhet, lägger regionerna ofantliga summor på, utan att det ger någon större nytta.

Som exempel nämns Västra Götalandsregionens 600 ”utvecklare” (som ofta snarare är invecklare – under pandemin stod vårdpersonalen för nödvändig utveckling och anpassning, ”med (tack vare?) obefintlig inblandning av regionens utvecklare”).

Ett annat nytt begrepp, som fått mer internationell och vetenskaplig spridning, är ”Time Needed to Treat”, myntat av svenska allmänläkaren och forskaren Minna Johansson i artikel publicerad i BMJ. Poängen är kortfattat att när man försöker mäta och jämföra olika vårdåtgärders effektivitet är det relevant att också väga in tidsåtgången, eftersom vårdpersonalens tid är begränsad och bör läggas där den gör störst nytta. Åtgärder som kan låta bra, till exempel att screena för och behandla diverse åkommor i tidigt stadium eller att ge mer förebyggande livsstilsråd, kan i många fall sänka nettokvaliteten på vården – eftersom det hela tiden finns en alternativkostnad, något som vi kunde ha ägnat oss åt i stället, som kanske vore mer effektivt.

Fler och nya åtgärder, riktlinjer, rutiner och behandlingar införs ofta med en munter men ogenomtänkt optimism, utan hänsyn till vad det tränger undan, och för att följa allt krävs 27 timmars arbetsdag enligt en studie från primärvården i USA. Jag tänker på detta när jag tar av mig ett visir. Regionen mailade nyss ut en påminnelse om det korrekta förfarandet, vilket man (LMV?) tydligen skapat en rutin för. Att ta av sig ett visir görs i nio steg, inkluderande fem olika spritningar, mekanisk bearbetning, påtagning och avtagning av engångshandskar samt ytdesinficering av rostfri rullvagn eller bricka att sedan lägga visiret på. Tanken är god, men skulle jag följa den här rutinen ihop med övriga rutiner vid ett 15-minuters besök på vårdcentralen, skulle knappt någon tid återstå till själva patientmötet. Det skulle bli ett mycket större patientsäkerhetsproblem än visir-smitta efter enbart en enkel spritning.

Orimligheten skapar en paradox: vårt jobb blir inte att följa givna riktlinjer, utan att med professionellt omdöme välja ut vilka vi kan strunta i. Tidigare har jag ofta haft dåligt samvete för detta, men jag inser nu att jag snarare följt dem alldeles för mycket.

Även i fortsättningen kommer jag inte ta av mig visiret på korrekt vis, inte behandla alla små solskador i huden i tidigt skede, inte gradera och registrera alkoholvanor under rätt sökord i journalen hos alla med högt blodtryck. Låt oss kalla det professionell olydnad. All prioritering innebär att prioritera bort, och för det skall man inte känna dåligt samvete utan en professionell stolthet.

Linus Källgård, ST-läkare i allmänmedicin, Region Halland, Dagens Medicin, onsdag 8 februari 2023.

Skręcenie stawu skokowego jest jedną z najczęstszych kontuzji sportowych (piłka nożna, koszykówka, siatkówka). Można skręcić staw skokowy podczas codziennych czynności. Jeśli wcześniej skręciliśmy staw skokowy, to bardzo prawdopodobne, że przytrafi się nam to ponownie. Dzieje się tak, ponieważ więzadła kostki mogą być słabsze nawet po wygojeniu.

Skręcenie stawu skokowego to uraz jednego lub więcej więzadeł w kostce, zwykle po zewnętrznej stronie kostki. Więzadła to pasma tkanki, które łączą jedną kość z drugą i łączą ze sobą stawy. W stawie skokowym więzadła zapewniają stabilność, ograniczając ruchy na boki. Nasilenie skręcenia stawu skokowego zależy od tego, czy więzadło jest naciągnięte, częściowo lub całkowicie zerwane, a także od liczby zaangażowanych więzadeł.

Skręcenie stawu skokowego – klasyfikacja

Stopień 1 (lekki) – to niewielkie naciągnięcie torebki stawowej i więzadeł. Objawy to łagodny obrzęk, krwiak i ból wokół kostki. W tym stopniu możliwe jest delikatne obciążanie stopy.

Stopień 2 (umiarkowany) – to częściowe przerwanie więzadeł oraz torebki stawowej. Objawy są bardzo podobne do stopnia 1, jednak mają większe nasilenie. Co więcej, w tym stadium może być już problem z obciążaniem stopy.

Stopień 3 (ciężki) – całkowite przerwanie więzadeł i torebki stawowej. Objawy to bardzo wyraźny obrzęk, krwiak i ból wokół kostki, który zwykle jest bardzo dokuczliwy i uniemożliwiający poruszanie się na nodze. Kostka może być dość niestabilna (chwiejna) i nie będzie możliwe obciążenie stopy bez ogromnego bólu.

Objawy

Zależą od tego jak poważny jest uraz i mogą obejmować: ból, obrzęk, krwiak, ograniczony ruch, trudności z obciążaniem stopy lub większy ból, gdy próbuje się to zrobić, problemy z utrzymaniem równowagi.

Diagnostyka

Do zdiagnozowania skręcenia stawu skokowego zwykle potrzeba jedynie badania fizykalnego i wywiadu.

Jeśli uraz jest szczególnie poważny, lekarz lub fizjoterapeuta może zalecić badania obrazowe mające na celu wykluczenie złamania kości lub ocenę stopnia uszkodzenia więzadeł:

• RTG – badanie pomaga wykluczyć złamania kości;
• MRI (rezonans magnetyczny) – obrazowanie miękkich struktur wewnętrznych stawu skokowego, w tym więzadeł;
• DT (tomografia komputerowa) – może ujawnić więcej szczegółów na temat kości stawu skokowego;
• USG (ultradźwięki) – obrazy pomagające ocenić stan więzadła lub ścięgna, gdy stopa jest w różnych pozycjach.

Domowe sposoby leczenia

W przypadku skręcenia stawu skokowego można samodzielnie złagodzić objawy w ciągu pierwszych kilku dni. Metoda RICE sprawdza się świetnie w skręceniu stawu skokowego stopnia 1:

R (Rest – z ang. odpoczynek) – pozwól, by staw skokowy odpoczął, nie chodząc na nim, dopóki nie będziesz mógł tego zrobić wygodnie (może to wymagać usztywnienia buta).

I (Ice – z ang. lód) – nie nakładaj lodu bezpośrednio na skórę (użyj cienkiego kawałka szmatki między woreczkiem z lodem a skórą) i nie kładź lodu dłużej niż 20 minut na raz, aby uniknąć odmrożenia.

C (Compression – z ang. kompresja, ucisk) – wykorzystaj bandaże uciskowe, które pomogą unieruchomić i podtrzymać staw skokowy.

E (Elevation – z ang. elewacja, uniesienie w górę) – unieś kostkę powyżej poziomu serca na 48 godzin. Obrzęk zwykle ustępuje w ciągu kilku dni.

Powrót do zdrowia

Łagodne i umiarkowane skręcenie stawu skokowego powinno zagoić się na tyle, aby można było chodzić w ciągu kilku tygodni (chociaż czasem pacjent będzie potrzebował nawet dwóch lub trzech miesięcy).

W przypadku poważnego skręcenia stawu skokowego, powrót do zdrowia może potrwać kilka miesięcy, zwłaszcza jeśli pacjent będzie potrzebował operacji. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że istnieje ryzyko ponownego uszkodzenia stawu skokowego, szczególnie w ciągu pierwszych czterech do sześciu tygodni.

Zaleca się odczekać odpowiednio długo, aż odzyska się pełny zakres ruchu i odbuduje siłę w stawie skokowym. Przy zbyt wczesnym powrocie do aktywności fizycznej może dojść do ponownego skręcenia stawu skokowego, co może doprowadzić do długotrwałych problemów.

Należy skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą, kiedy można bezpiecznie powrócić do normalnych zajęć, w tym do uprawiania sportu.

Leczenie

Leczenie skręcenia stawu skokowego zależy od ciężkości urazu. Celem leczenia jest zmniejszenie bólu i obrzęku, wspieranie gojenia więzadeł i przywrócenie funkcji kostki.

W leczeniu skręcenia stawu skokowego pomocne mogą okazać się środki przeciwbólowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen.

W przypadku skręcenia stawu skokowego zaleca się wykonywać delikatne ćwiczenia tak szybko, jak to możliwe. Pomoże to szybciej wrócić do normalnego stawu skokowego niż utrzymywanie go nieruchomo.

Jeżeli pacjent cierpi z powodu szczególnie ciężkiego skręcenia stawu skokowego, lekarz może mu zalecić stosowanie ortezy lub szyny, aby unieruchomić kostkę na kilka dni. Może to pomóc w zmniejszeniu bólu i obrzęku wokół stawu skokowego. Po zakończeniu unieruchomienia lekarz doradzi pacjentowi, aby zaczął się ruszać i ćwiczyć staw skokowy.

W przypadku ciężkich urazów pacjent może wymagać pomocy ortopedy lub specjalisty medycyny fizykalnej i rehabilitacji.

Fizjoterapia

Fizjoterapia nie zawsze jest potrzebna jednak, może być zalecana szczególnie w przypadku bardzo poważnego skręcenia stawu skokowego lub gdy uraz ustępuje po około tygodniu. Fizjoterapeuta może opracować pogram ćwiczeń, który będzie obejmował:

• Wczesny ruch mający zapobiec sztywności – ćwiczenia obejmują zakres ruchu lub kontrolowane ruchy kostki bez oporu
• Ćwiczenia wzmacniające – ćwiczenia wzmacniające dynamicznie stabilizatory (mięśnie, ścięgna) z przodu i z tyłu nogi oraz kostki.
• Ćwiczenia priopriocepcji (równowagi) – słaba równowaga często prowadzi do powtarzających się skręceń i niestabilności stawu skokowego. Dobrym przykładem ćwiczenia równowagi jest stanie na chorej stopie z uniesioną przeciwną stopą i zamkniętymi oczami.

Operacja

Operacje przeprowadza się w przypadku ciężkiego skręcenia stawu skokowego i kiedy jego stan nie poprawia się. Jednak zanim do tego dojdzie, pacjent skierowany zostaje do chirurga ortopedy w celu oceny. Najczęściej operacje skręcenia stawu skokowego przeprowadza się u osób uprawiających sport lub zawodowych sportowców.

Operacje chirurgiczne obejmują:

Artroskopię – podczas której lekarz używa małej kamery zwanej artroskopem, aby zajrzeć do wnętrza stawu skokowego. Miniaturowe narzędzia służą do usuwania wszelkich luźnych fragmentów kości, chrząstki lub części więzadła które mogą zostać uchwycone w stawie.

Odbudowę – zerwane więzadło może zostać naprawione za pomocą szwów. W niektórych przypadkach uszkodzone więzadło może zostać zrekonstruowane dzięki przeszczepowi tkankowemu uzyskanemu z innych więzadeł lub ścięgien znajdujących się w stopie i wokół kostki.