Rezyliencja – klucz do dobrostanu
Jest naszą tarczą ochronną pomagającą radzić sobie ze stresem. Wiąże się z osiąganiem osobistego mistrzostwa i funkcjonowaniem na bardzo wysokim poziomie także w obliczu trudnych wydarzeń. To właśnie ona odpowiada za nasze dobre samopoczucie na co dzień.
Teskt: Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska
Naszą swoistą tarczą ochronną stanowi rezyliencja, która pozwala konstruktywnie reagować na stres i radzić sobie z jego negatywnymi skutkami. Co więcej, pozwala także rozwijać się i przekraczać poziom swoich dotychczasowych możliwości po stresujących doświadczeniach. Dzięki temu pomaga zapobiegać zaburzeniom psychicznym oraz problemom zdrowotnym, które mogą występować w następstwie chronicznego stresu. Ponadto rezyliencja wiąże się z osiąganiem osobistego mistrzostwa oraz funkcjonowaniem na bardzo wysokim poziomie także w obliczu trudnych wydarzeń. W związku z tak wieloma korzystnymi właściwościami sprzyja budowaniu dobrostanu w życiu zawodowym i osobistym.
Jak poradzić sobie ze stresem, traumą i przeciwnościami losu? Jak pisze Glenn Schiraldi w książce „Siła rezyliencji” skoro pełni ona tak ważną funkcję, co można zrobić, aby podnieść jej poziom? Sposobów na to jest wiele, jednak aby wcielić je w życie, kluczowa jest samoświadomość i wewnętrzna motywacja, a także gotowość do podjęcia wysiłku związanego z nauką umiejętności.
Samoświadomość i motywacja wewnętrzna
Rozwój rezyliencji wymaga czasu, regularnych ćwiczeń i zaangażowania. Dlatego do budowania jej (jak wszelkich innych umiejętności) niezbędna jest wewnętrzna motywacja i samoświadomość. Aby ją wyzwolić, warto zadać sobie pytanie: jak często w trakcie codziennych obowiązków zawodowych odczuwam ograniczenia wynikające z deficytów w zakresie rezyliencji? Pomocne może okazać się również wykonanie analizy korzyści i kosztów związanych z podjęciem treningu rezyliencji.
Dbanie o prawidłowe funkcjonowanie mózgu
Mózg osoby posiadającej wysoki poziom rezyliencji jest w stanie efektywnie uczyć się, zapamiętywać informacje, oceniać sytuacje, analizować problemy, podejmować decyzje, planować, wykonywać polecenia i regulować nastrój. Jest to niezbędne, by skutecznie radzić sobie w wielu obszarach życia, a szczególnie w życiu zawodowym. Dlatego należy dbać o to, by nasz mózg był w dobrej formie, zapewniając mu m.in. odpowiednią ilość snu i potrzebne substancje odżywcze.
Redukowanie stresu i napięcia
W trudnych sytuacjach życiowych i zawodowych narażeni jesteśmy na utrzymujący się przez dłuższy czas wysoki poziom stresu. Niestety chroniczny stres wpływa negatywnie zarówno na stan naszego ciała, jak i psychiki. Dlatego bardzo ważne jest utrzymywanie optymalnego poziomu pobudzenia psychicznego i fizycznego (tzn. nie zbyt wysokiego ani nie zbyt niskiego). Tylko wtedy czujemy się efektywnie, a wszystkie narządy w naszym ciele działają harmonijnie. Wiele technik służących regulowaniu poziomu pobudzenia emocjonalnego bazuje na pracy z ciałem. Do najprostszych z nich zaliczają się techniki oddechowe. Warto również stosować metody relaksacji, takie jak np. relaksacja progresywna lub trening autogeniczny. W redukowaniu poziomu napięcia pomocna będzie również regularna aktywność fizyczna, dostosowana do naszych możliwości i preferencji (taniec, rower, rolki, długie spacery itp.), a także wykonywanie czynności sprawiających nam zdrową przyjemność (np. realizacja hobby).
Korzystanie ze wsparcia społecznego
Wsparcie społeczne jest bezcennym zasobem, z którego możemy korzystać w procesie radzenia sobie ze stresem. Ma ono niezwykle dobroczynny wpływ na nasze samopoczucie, zdolność radzenia sobie z trudnościami, a także zdrowie psychiczne i somatyczne. Otrzymywanie wsparcia jest również niezwykle ważne, aby skutecznie radzić sobie z wyzwaniami, problemami i przeciwnościami, które napotykamy w naszym życiu zawodowym. Warto podkreślić, że funkcjonowanie we wspierającym miejscu pracy może istotnie pomóc nam rozwijać naszą rezyliencję.
Wsparcie otrzymywane od innych osób w miejscu pracy możemy podzielić na:
- emocjonalne – polega na podtrzymywaniu na duchu, uspokajaniu, wyrażaniu emocji sygnalizujących pozytywny stosunek do pracownika;
- informacyjne – zapewnianie, jak również przekazywanie informacji sprzyjających lepszemu zrozumieniu sytuacji, problemu lub własnego położenia w danej sytuacji;
- instrumentalne – zapewnianie i przekazywanie informacji dotyczących konkretnych sposobów postępowania lub modelowanie skutecznych zachowań zaradczych;
- rzeczowe (materialne) – pomoc materialna, rzeczowa i finansowa: bezpośrednie i konkretne działanie na rzecz pracownika.
Okazywanie wsparcia przez pracodawców i menedżerów sprzyja rozwojowi rezyliencji pracowników i pokazuje im, że są dla nich ważni. To z kolei pomaga budować wzajemne zaufanie i oparte na nim wysokojakościowe relacje. Stanowią one „kapitał zaufania”, będący bezcennym zasobem organizacji na przyszłość.
Poczucie sensu w kryzysie
To naturalne, że w obliczu trudnych sytuacji odczuwamy cierpienie i negatywne emocje. Jednakże osoby z wyższym poziomem rezyliencji potrafią dostrzegać również pozytywne aspekty kryzysowych sytuacji. Odnajdywanie sensu w problemach i trudnych wydarzeniach pomaga w lepszym radzeniu sobie z nimi oraz w szybszym powracaniu po nich do stanu równowagi. Dlatego jeśli aktualnie mierzymy się z jakimś problemem lub znajdujemy się w trudnej sytuacji, warto poszukiwać jej pozytywnych aspektów i zastanowić się nad kwestiami, które przedstawiamy w ćwiczeniu poniżej.
Wyzwanie pod lupą
Zdefiniuj z jakim problemem aktualnie się mierzysz (np. nadmierne przeciążenie pracą, kłótnia, duże zmiany życiowe, śmierć albo choroba kogoś bliskiego, własne problemy zdrowotne itp.). Przywołaj z pamięci ten problem i pomyśl o nim przez krótką chwilę. Następnie zapisz odpowiedzi na poniższe pytania:
- W jaki sposób ten problem mógłby wpłynąć pozytywnie na moje życie?
- Jakie swoje mocne strony mogę wykorzystać, by sobie z nim poradzić?
- Czy z moich zmagań z tym problemem/sytuacją wyniknęło do tej pory coś konstruktywnego/pozytywnego?
- Jakie korzyści mogę mieć z tego wydarzenia/tej sytuacji w dłuższej perspektywie czasowej?
- W jaki sposób to wydarzenie/sytuacja mogłoby pomóc mi przygotować się do pokonywania kolejnych przeciwności losu w przyszłości?
- Jakie korzyści w dłuższej perspektywie czasowej mogą odnieść inne osoby w wyniku tej sytuacji lub tego, co przeszedłem/przeszłam?
- Czego ta sytuacja mogłaby mnie nauczyć?
- Z czego mogę być mimo wszystko zadowolony/-a?
- Pomijając to doświadczenie, co jest dla mnie nadal ważne w życiu?
- Co powoduje, że nadal się nie poddaję i zmagam z problemem/sytuacją?
Praktykowanie wdzięczności
Wyniki badań naukowych wykazały, że celowe i świadome praktykowanie wdzięczności ma wpływ na wzrost satysfakcji z pracy i życia, poprawę relacji interpersonalnych, jakości snu oraz zdrowia fizycznego i psychicznego (np. zmniejsza odczuwany ból i zmęczenie, redukuje symptomy depresji, wpływa korzystnie na pracę serca). Ma również dobroczynny wpływ na funkcjonowanie naszego mózgu. Przekierowywanie uwagi na te elementy rzeczywistości, które są w życiu dobre, zapobiega tendencji do rozpamiętywania problemów. Jest to więc doskonały sposób na poprawienie sobie nastroju i dostarczenie pozytywnych emocji, które są jednym z fundamentalnych składników poczucia szczęścia w życiu i pracy. Ponadto wdzięczność i inne pozytywne emocje wzmacniają nasz układ odpornościowy oraz chronią układ krążenia. Pomagają również w dochodzeniu do siebie po trudnych doświadczeniach, poszerzają pole percepcji oraz repertuar dostępnych myśli i rozwiązań. Działają też korzystnie na ambicję i relacje interpersonalne. Praktykowanie wdzięczności stanowi więc skuteczne „narzędzie” rozwoju rezyliencji oraz budowania dobrostanu.
Wdzięczność w miejscu pracy można praktykować na wiele sposobów. Po pierwsze bardzo ważne jest mówienie słowa „dziękuję” współpracownikom w codziennych sytuacjach zawodowych. Jeśli wypowiadamy je szczerze, to zawsze jest ono wyrazem naszego szacunku i uznania dla tego, co robią, dla nas oraz całej firmy. Ma ono również szczególne znaczenie, jeśli pada z ust szefa. Warto też zastanowić się nad tym, kto w naszym bliższym i dalszym otoczeniu zawodowym i prywatnym zrobił coś, za co jesteśmy mu wdzięczni, a jeszcze mu za to nie podziękowaliśmy. Następnie należy zaplanować, w jaki sposób chcemy podziękować tej osobie i … zrobić to jak najszybciej! Zweryfikowaną naukową techniką wyrażania wdzięczności jest pisanie listu z podziękowaniem. Możemy w nim zawrzeć wszystko, co mamy w głowie i w sercu. Taki list można wysłać lub przekazać odbiorcy, ale najlepiej jest mu go odczytać. Oczywiście należy wtedy zadbać o odpowiednie warunki do rozmowy, w których nikt nie będzie nam przeszkadzał i będziemy mogli szczerze wyrazić nasze uczucia.
Odkrywanie własnych sposobów na rozwój rezyliencji
Zaprezentowane w tym artykule metody nie wyczerpują puli sposobów na rozwój rezyliencji. Warto zachęcać pracowników, aby samodzielnie odkrywali nowe formy wzmacniania i tworzyli własne. Jednocześnie warto pamiętać, że troska o zdrowie psychiczne nie należy wyłącznie do pracownika, ale przede wszystkim wynika z kształtowania odpowiedniego, zdrowego środowiska pracy. Kluczowa jest taka organizacja pracy, która nie szkodzi przez generowanie nadmiernego stresu, traumatycznych doświadczeń czy obniżanie samooceny. Po stronie pracownika leży natomiast wdrażanie w codzienne życie wskazówek oraz metod poznanych na kursach i szkoleniach z zakresu rezyliencji czy odporności psychicznej. A to wymaga dużego wysiłku, automotywacji, wytrwałości i poświęcenia czasu na trening.
Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska
Dyrektor Centrum Coachingu i Mentoringu ALK. Kierownik studiów podyplomowych „Pozytywna organizacja – wellbeing – (dobrostan) i zdrowie w miejscu pracy”. Psycholog pracy i organizacji, trener, coach, konsultant, wykładowca.
Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska, Rezyliencja, Magazyn Coaching, Grudzień 2021 – Luty 2022.



