Mądre wybory kliniczne to rezygnacja z takich procedur medycznych które nie przynoszą korzyści pacjentowi.

Medykalizacja problemów zdrowotnych pacjentów (nadużywanie przez lekarzy rozpoznawania diagnoz medycznych) i nadmierne leczenie zwracają coraz większą uwagę ze względu na rosnące koszty opieki zdrowotnej w krajach wysoko rozwiniętych.

Dokładne obliczenia przeprowadzone w USA pokazują, że 20-30 procent wydatków na ochronę zdrowia przeznaczana jest na działania, które nie przynoszą korzyści dla pacjentów.

Oprócz rosnących kosztów, nadmierna diagnostyka i nadmierne leczenie – tak zwana „low-value care” (opieka o niskiej wartości) – prowadzą do zwiększenia ryzyka uszczerbku na zdrowiu pacjenta.

Madry wybór

„Choosing wisely” („Wybierać mądrze”) to międzynarodowa kampania, której celem jest identyfikacja procedur medycznych które nie przynoszą pacjentom korzyści zdrowotnych.

Kampania została zapoczątkowana przez American Board of Internal Medicine w 2012 roku i obecnie obejmuje ponad 20 krajów. W Stanach Zjednoczonych kampania zyskała szybką i szeroką akceptację i już po pięciu latach dołączyło do niej 80 amerykańskich stowarzyszeń specjalistycznych.

Kampania jest postrzegana jako zasadna – zdecydowana większość ankietowanych lekarzy ma wysokie lub bardzo wysokie zaufanie do zaleceń kampanii.

Lista 5 najważniejszych procedur medycznych bez korzyści dla pacjenta

W 2010 roku New England Journal of Medicine opublikował wpływowy artykuł Howarda Brody’ego, lekarza rodzinnego, a obecnie profesora etyki lekarskiej, w którym argumentował, że zawód lekarza ma obowiązek efektywnego wykorzystania zasobów służby zdrowia tak, aby jak największa liczba pacjentów mogła otrzymać optymalną opiekę zdrowotną.

Doktor Brody twierdził, że regionalne różnice w stosowaniu drogich badań i terapii wynikają z tego, że lekarze nie praktykują evidence-based medicine (medycyny opartej na dowodach).

Zasugerował również, aby każde stowarzyszenie specjalistyczne zidentyfikowało pięć kosztownych interwencji, które były powszechnie stosowane pomimo braku udokumentowanych korzyści dla pacjentów.

Doktor Howard Brody podał przykład, taki jak artroskopia stawu kolanowego wykonywana w chorobie zwyrodnieniowej. Procedura ta rzadko daje korzyści pacjentowi a mimo tego jest wykonywana przez ortopedów (wiele towarzystw ortopedycznych wymienia artroskopię stawu kolanowego w chorobie zwyrodnieniowej jako procedurę, której należy unikać).

Już w swoim artykule z 2010 roku doktor Brody przewidział przeszkody w implementowaniu list niepotrzebnych procedur medycznych. Szczególnie niepokoił go opór wśród lekarzy, spowodowany brakiem czasu na wyjaśnienie pacjentom szczegółów dotyczących postepowania medycznego. Obawiał się również, że lekarze będą twierdzić, że stan wiedzy jest niedostateczny, aby stwierdzić, czy procedura jest efektywna czy nie.

Późniejsze doświadczenia z „Choosing wisely” wykazały, że przeszkody istnieją na kilku poziomach i dotyczą kilku podmiotów w opiece zdrowotnej – lekarzy, pacjentów i decydentów – oraz że istnieje wiele przyczyn tych przeszkód.

To, że lekarze wykonują działania diagnostyczne i terapeutyczne bez udowodnionej korzyści dla pacjenta, aby uniknąć oskarżania przez pacjentów o błąd lekarski (defensive medicine), wydaje się powszechnym zjawiskiem i stanowi główną przeszkodę w „Choosing wisely”.

Pięć pytań, które każdy pacjent powinien zadać swojemu lekarzowi podczas konsultacji lekarskiej:

1. Czy rzeczywiście potrzebuję procedury medycznej?

2. Jakie są alternatywne działania?

3. Czy procedura medyczna jest niebezpieczna?

4. Co się stanie, jeśli nie podejmiemy działań medycznych?

5. Ile kosztuje procedura medyczna?