Alergia (uczulenie, nadwrażliwość) – patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na oddziaływanie różnych obcych substancji, zwanych alergenami.

Termin alergia został użyty pierwotnie przez Clemensa Petera von Pirqueta, wiedeńskiego pediatrę i naukowca w 1906 roku. Oznacza on dosłownie odmienną reakcję (gr. allos – inny + ergos – reakcja).

Alergia polega na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego, głównie histaminy.

Można być alergicznym przeciwko różnym alergenom, które dostają się do organizmu człowieka:

• droga pokarmowa z pożywieniem,
• drogami oddechowymi z powietrzem wdychanym,
• przez kontakt ze śluzówkami nosa lub oczu,
• przez kontakt ze skórą.

Czynnik środowiskowy wywołujący alergię sam w sobie zazwyczaj nie jest dla organizmu szkodliwy.

Do najpowszechniejszych schorzeń na tle alergicznym należy katar sienny, astma, alergia pokarmowa, egzema.

Alergia może objawiać się łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.

Objawy alergiczne są najbardziej nasilone u dzieci młodzieży. Z wiekiem nasilenie objawów alergii maleje.

Epidemiologia

Na katar sienny cierpi 20% populacji. Przyczyną pyłkowicy są: na wiosnę pyłki brzozy, w lecie pyłki traw, a późnym latem pyłki bylicy. Pyłki dokuczają szczególnie kiedy pogoda jest ciepła i wietrzna. Mniejsze nasilenie objawów kataru siennego obserwujemy w dni, kiedy pogoda jest deszczowa a powietrze chłodniejsze.

Choroby alergiczne występują często w krajach cywilizowanych. Najczęstsza jest pyłkowica odnotowana u około 20% populacji. 10% ludzi ma alergię na koty. Astma oskrzelowa występuje u 5–8% populacji.

Objawy alergiczne są najbardziej nasilone u dzieci młodzieży. Z wiekiem nasilenie objawów alergii maleje.

Antygeny wywołujące alergię

Do antygenów najczęściej wywołujących alergię należą:

• Pyłki roślinne (odpowiedzialne za występowanie kataru siennego) : leszczyna, olcha, wiąz, buk, brzoza, topola, dąb, wierzba, jesion, grab, bez czarny, lipa drobnolistna, trawy, babka lancetowata, pokrzywa, komosa, szczaw, bylica;
• Produkty spożywcze : orzechy, migdały, ziarno sezamu, ryby i inne owoce morza, białko jaj, soja, mleko, rośliny strączkowe, kukurydza, zboża (gluten), czekolada, owoce (np. truskawki, cytrusy), przyprawy;
• Zwierzęta: sierść – głównie kota, ale również sierść psa, konia i innych zwierząt futerkowych;
• Roztocze kurzu domowego, zarodniki pleśni;
• Jad owadów, np. jad pszczół;

Objawy kataru siennego

• nos – obrzmienie śluzówki, nieżytu nosa, a w związku ze swędzeniem częste pocieranie nosa, wodnista wydzielina z nosa i towarzyszące temu napady kichania, zatkany nos;
• oczy – izolowane alergiczne zapalenie spojówek, zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie, łzawienie.

Objawy te występują u alergików, przeważnie w okresie kwitnienia roślin (od lutego do sierpnia), gdyż okresy pylenia roślin mają bezpośredni wpływ na sezonowość występowania objawów. Sezony pylenia roślin są dostępne w opracowywanych przez stacje monitoringu aerobiologicznego kalendarzach pylenia roślin.

Sezonowy alergiczny nieżyt nosa jest jedną z najczęściej występujących chorób w krajach wysokorozwiniętych. Katar sienny wpływa na obniżenie jakości życia ze względu na objawy ze strony układu oddechowego i narządu wzroku, jak też zaburzenia snu, ogólne przemęczenie, problemy z koncentracją.

Katar sienny oprócz objawów miejscowych w postaci kataru nosa charakteryzuje się również objawami ogólnymi: uczucie zmęczenia, spowolnienie, ból głowy. Alergicznemu nieżytowi nosa może towarzyszyć astma lub wyprysk skórny (egzema). Katar sienny występuje zwykle wspólnie z alergicznym zapaleniem spojówek. Alergiczny nieżyt nosa bez alergicznego zapalenia spojówek może występować w przypadku alergii na roztocze kurzu

Diagnostyka

W rozpoznaniu alergii ważną rolę odgrywa dobrze przeprowadzony wywiad. Istotne jest stwierdzenie korelacji między narażeniem na alergeny a obecnością objawów.

Napad kichania, wycieku z nosa, łzawienia i swędzenia spojówek w słoneczny dzień – wskazują na katar sienny.

Nocny napad kaszlu, duszności, świszczącego oddechu u młodej osoby – to symptomy astmy.

Zaczerwienienie skóry, świąd i bąble po zjedzeniu truskawek czy orzeszków ziemnych – to prawdopodobnie alergia pokarmowa.

Bolesny obrzęk skóry, nasilona pokrzywka po użądleniu osy – również sugerują reakcję alergiczną.

Ustalenie prawdopodobnego czynnika alergicznego na podstawie wywiadu potwierdzane jest dalszymi badaniami, takimi jak na przykład badania serologiczne (RAST).

Z badań dodatkowych najpowszechniej stosowane są testy skórne, polegające na wprowadzeniu do skóry lub nałożeniu na nią alergenów w bardzo niskim stężeniu.

Leczenie alergii

Najlepszą metodą terapeutyczną w przypadku alergii jest unikanie kontaktu z czynnikami alergizującymi.

Nie zawsze jest to jednak możliwe, dlatego często konieczne jest stosowanie farmakoterapii lub przeprowadzenie swoistej immunoterapii.

Jak postępować w przypadku alergii?

1. Dbać o właściwie przechowywanie ubrania w domu, żeby nie rozprzestrzeniać pyłków w domu.
2. Koniecznie myć włosy wieczorem prze pójściem do lóżka, żeby zmyć pyłki, które zatrzymują się we włosach.
3. Zamykać drzwi i okna zwłaszcza w ciągu dnia. Unikać wieszania prania na wolnym powietrzu.
4. Trenować w domu, zwłaszcza kiedy ilość pyłków w powietrzu jest wysoka. Na wolnym powietrzu w okresie pylenia można trenować rano, kiedy pyłki wiąże rosa.
5. Przyjmować leki przeciwalergiczne na 3 tygodnie przed rozpoczęciem sezonu pylenia.
6. Nie wnosić do domu roślin, które są w trakcie pylenia.
7. Nie przebywać na świeżo skoszonym trawniku.

W leczeniu alergii najczęściej stosowane są przeciwhistaminowe leki doustne. Apteki oferują również różne przeciwalergiczne krople do oczu i spraye do nosa.

Glikokortykosteroidy to bardzo skuteczne leki stosowane w schorzeniach o podłożu alergicznym – stosowane zarówno doustnie, jak również w postaci wziewnej, donosowej lub kremów.

Osoby cierpiące na poważne odczyny alergiczne z ryzykiem wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego powinny nosić ze sobą strzykawki z adrenaliną, która jest lekiem pierwszego rzutu w anafilaksji.

Immunoterapia swoistym antygenem (potocznie zwana odczulaniem), wywołującym u chorego reakcje alergiczne, jest jedną z metod leczniczych, prowadzących do zmniejszenia nasilenia lub całkowitego ustąpienia objawów uczuleniowych. Zasadą terapii jest systematyczne podawanie (najczęściej podskórne) wzrastających dawek antygenu. Immunoterapię stosuje się w leczeniu alergicznego nieżytu nosa i spojówek, astmy atopowej, a także alergii na jad owadów błonkoskrzydłych.

Att som kristen missa påsknattens mässa är som för en fotbollsintresserad att missa VM-finalen. Men påsken visar vikten av att kunna vila också i tomhet, tystnad och sorg.

Idag kommer i kyrkor runt om i världen prästen, efterliknande Kristus, falla på knä inför någon eller några av sina församlingsmedlemmar och tvätta deras fötter. Skärtorsdagens liturgi, med den betydelsemättade fottvagningen, utgör startpunkten för påskens drama. Ett drama som börjar med en intim måltid, fortsätter med våld och död, för att till sist mynna ut i livets triumfatoriska seger över döden.

Det är ett drama som, år efter år, gestaltas i kyrkans liturgi. I år dock med en stor skillnad: dramat kommer att ta form i nästan helt tomma kyrkolokaler. En stor plåga för många troende. Som någon uttryckte det någon gång: ”Att som kristen missa påsknattens mässa är som för en fotbollsintresserad att missa VM-finalen.”

Pandemin har tvingat oss att avstå från många saker. Att som kristen fysiskt inte kunna delta i firandet och gestaltandet av det som den kristne ser som världens centrum och den händelse som omdanat kosmos i dess grundvalar, Guds söndersprängande av dödens portar. Är en av corona restriktionernas mer svåraccepterade konsekvenser. Samtidigt visar oss påsken, särskilt om vi läser den i ljuset av pandemin, vikten av att kunna vila också i det osäkra, det plågsamma, i tomhet, tystnad och sorg.

Det är ingen slump att påsken ofta beskrivs som ett drama. Det som på skärtorsdagen tar sin början, i en gudstjänst som traditionellt gestaltad inte har något riktigt slut utan liksom sömlöst går över i långfredagens sorgtyngda liturgi, är inledningen på ett händelseförlopp som bör förstås som ett enda sammanhängande skeende.

Precis som i ett drama, eller i en symfoni, bildar påskdagarna ett sammanhållet helt. Varje akt måste förstås som en del av helheten. Samtidigt, när man genomlever dramat eller lyssnar till symfonin måste man låta varje akt eller varje sats ta sin tid. Varje akt har sin funktion, sin plats i helheten. Man kan inte hasta sig igenom ett drama. Den som bara läser första och sista akten av ”Hamlet” kommer inte förstå mycket av den plågade prinsens kval. Eller förstå storheten i Shakespeares mästerverk.

Ändå är det en ständig frestelse när vi står inför påskfirandet att vilja skynda förbi lidandet och döden som långfredagens och påskaftonens akter innehåller. Vi tenderar att direkt vilja fröjda oss över sista aktens uppståndelse. Men är det något som pandemin tvingat oss till så är det att acceptera det som uttrycks i påskens mellanakter.

Lidandet, det som uttrycks i långfredagens akt, har förvisso alltid varit djupt meningsfullt för de flesta. I många församlingar är långfredagens tunga gudstjänst en av årets mest välbesökta. Att Gud lidit tillsammans med människan är en av kristendomens mest trösterika tankar. Snarare är det påskaftonens akt, den där Gud faktiskt är död, som vi gärna vill hasta förbi.

Att vila i tanken att Gud lidit tillsammans med var och en av oss är inte särskilt svårt. Det ger det till synes meningslösa lidandet en oväntad meningsdimension. Långfredagen kan vi genomlida. Men påskaftonen, den fullständiga gudsövergivenheten, Guds stora tystnad, att Gud själv, livets upphovsman, är död och begraven, det är en akt betydligt svårare att vila i.

Och är det inte där, i påskaftonens mellanläge, i detta märkliga tillstånd av förlamning och stumhet, i ett slags ängslig väntan på uppståndelsen, som vi befunnit oss så länga nu? Pandemin har skapat en permanent påskafton. Och det är ett svåruthärdligt tillstånd, som vi nu fått mer än all önskvärd övning i att vara i.

Så även om det är nödvändigt att kunna genomleva varje akt av dramat, låt oss inte glömma att det är sista akten som lyser upp och ger dramats helhet dess mening. I påskens mellanakter ser vi allt det värsta med mänskligheten i full styrka. Institutionell orättvisa, våld, maktmissbruk, svek, feghet, ren och skär dumhet. Och under påskaftonen det onda med stort O: själva dödens totala tomhet. Men i och med påskdagens uppståndelse förvandlas allt detta, själva dödens hopplöshet, till en hoppets källa.

Kanske kan vi redan ana sista aktens ljus. Just nu kan vi dock inte göra mycket annat än att försöka vila i stumheten.

John Sjögren är kulturskribent, kritiker och författare, Svenska Dagbladet, Kultur, Torsdag 1 april 2021.

On the face of it, the notion that sitting can be harmful to health seems absurd. Sitting is the default human body posture – modern office workers are often seated 15 hours per day and at home are entertained, socialize, learn, and shop all whilst seated. How can a ubiquitous body posture – sitting – be harmful? There are other common physiological functions that can be harmful too. For instance, eating is a physiological necessity, but eating in excess is harmful because we have designed a chair-based world. It was a mistake.

Epidemiological data, from almost one million people, link excess sitting to 34 chronic diseases and conditions, including obesity and metabolic, cardiovascular, joint, sleep, and psychological disorders. Homo sedentariness seeks answers: How did this happen? How did chair addiction sweep through the world without anyone noticing?

Humans started their evolutionary quest two million years ago, leaving African forests walking with a bent-over, knuckle-dusting gait. As Homo evolved, people populated the new world on their legs. Early forms of Homo were not only leg-based but manual too. All critical tasks such hunting, agriculture, building a home, nurturing young, evading inclement weather, escaping predators, conducting warfare, and ensuring security were all performed through physical exertion. This energetic way of life changed about 200 years ago with the Industrial Revolution, which precipitated the migration of people from agricultural communities to cities to work in factories and offices.

Before the Industrial Revolution, 90% of people were energized agriculturalists; presently, more than half of the world´s population lives in cities, and the number is increasing. Urbanization was not only accompanied by automated seated work but also by the pervasive use of automobiles to replace walking and, more recently, by the adoption of screen-based leisure, and play. Over the last 200 years, ambulatory Homo sapiens became sofa-seduced, sedentary, and slothful. Homo sapiens became Homo sedentarius. The transition occured unnoticed, slowly, over four generations in people blinded by the constant promise of prosperity and obvious to their lethal new persistent posture – sitting.

Almost every daily activity can now be conducted from a chair, but is this physiologically important? When sitting time was compared between agricultural workers and urban dwellers, the impact of urbanization on sitting time was found to be great. People who work in agricultural communities sit 3 hours per day, wheras urban dwellers sit for 10-15 hours per day. As a consequence, the energy expenditure of daily activity called non-exercise activity thermogenesis (NEAT) is 1,000 kcal/day less in people with chair-based occupations compared with those working in agriculture. The magnitude of the chair sentence is great and thus likely to be physiologically important.

It is remarkable that some people, despite the omnipresent chair-based environment, are active and resist lethal sitting. These active people were dubbed by Andre Mauroi, ”Thinifers”. Thinifers stay lean by maintaining high NEAT both at work and at home. Thinifers, without entering a gym, walk 2.25 hours per day more than people who have obesity. Thinifers remain thin even when challenged with experimental overfeeding. After 1,000 kcal/day of excess food, Thinifers do not slump onto their sofas but activate their NEAT even more by spontaneously getting out of their chairs and walking-off the extra food. Other people are predisposed to weight gain; they do not activate NEAT, they are stuck in their chairs, and after overeating they gain body fat.

If Thinifers, can elude the Chairman´s seduction, whereas other people are overweight or obese, it suggests that differentiating regulatory mechanisms are at play. A neurological circuit explains this dichotomy. Neuromodulators, such as Orexin and Neuromedin U, function through the paraventricular nucleus of the hypothalamus to reverse sedentariness and promote spontaneous activity. Animals inbred for obesity have neuronal resistance to the effects of these activity-promoting factors. Jus as poor environmental air quality can precipitate wheezing in asthmatics, so too sitters are predisposed to sit in chair-based environments.

Growing evidence suggests that the health impact of sitting may overall be greater than of smoking. This is because the human harm associated with excessive sitting is extensive and includes obesity, metabolic disease, cardiovascular disease, cancer risk, and psychological harm. There is mechanistic evidence that can explain these associations; for example, an exaggerated increase in blood glucose after meals (postprandial glycemic excursion) is a key predictor of Type 2 diabetes. By taking a slow walk for 15 minutes after a meal, people can halve their postprandial glycemic excursions. Similarly, breaking up sitting time throughout the day can improve a person`s plasma glucose. At a molecular level, getting out of your chair, even for a short time, activates multiple molecular mechanisms in the musculature that improve insulin handling. Overall, these data explain why excess sitting contributes to diabetes. The associationn between excess sitting and carcinogenesis can be explained, in part, by the aforementioned associations between sitting, adiposity, and metabolic dysfunction; however, excess sitting also disrupts sex hormone function, inflammation, and vitamin handling. Inactivity is associated with low bone density, dulled intellectual function, and low mood, and in all cases putative molecular mechanisms exist. Excess sitting impacts many physiological systems, which explains why Chairaholics have so many negative health outcomes.
In conclusion, there is historical, pathophysiological, and mechanistic evidence to explain why people who become chair sentenced bear the lethal consequence. The solution is paradoxical; it is so simple yet requires disruptive innovation and societal reinvention. Homo sedentarius arise: the solution to lethal sitting is to get up!

James A. Levine, Mayo Clinic and Arizona State University, Tempe, Arizona