Ett tankefel från 1940-talet – myten om åtta glas vatten sprids fortfarande

Budskapet om att vara noggrann med att dricka vatten regelbundet under dagen hörs från många olika håll. Vissa hälsoappar och hälsoarmband anger än idag så mycket som 2,7 liter (kvinnor) och 3,7 liter (män) vatten om dagen. Åtta glas är en annan vanlig rekommendation.

Många av siffrorna har letat sig hit från USA. Otaliga webbsidor om hälsa intygar att vi behöver dricka mycket vatten för att vara fräscha, hålla saltbalansen och hjälpa njurarna att rensa ut gifter.

Vatten har dessutom blivit en stor affär. Den globala försäljningen av flaskvatten har tagit över från en dalande läskedrycksmarknad. Men hur mycket behöver vi egentligen dricka? Och duger kranvatten?

Ursprunget till det amerikanska rådet att dricka åtta glas vatten om dagen är illa vetenskapligt underbyggt, konstaterades i en studie i American Journal of Physiology redan år 2002. Sannolikt härstammar det från en missuppfattning från 1940-talet om att vi behöver dricka lika många milliliter vatten som vi äter kalorier. Missen är då att maten själv kan ge hälften av den vätskan.

De Nordiska näringsrekommendationerna från 2012, NNR, för fram att det inte går att ange någon säker siffra alls för hur mycket enskilda individer behöver dricka.

Vätskebehovet varierar, enligt NNR, från person till person, och med ålder. Äldre kan behöva lite mer och sedan beror det på hur varmt det är och hur mycket man rör sig.

”Den stora majoriteten av friska människor klarar vätskebalansen genom att låta törsten styra”, konstaterar NNR, men måttar ändå mellan tummen och pekfingret en mängd på mellan en och 1,5 liter dricksvatten per dag. Och då ska vi komma ihåg att vi får i oss ungefär motsvarande mängd via maten vi äter.

Det handlar alltså snarare att dricka fyra glas vatten än om åtta.

Försäljningsboomen för flaskvatten har skett samtidigt som dricksvatten i den industrialiserade världen aldrig varit säkrare att dricka.

Provtagningar har dessutom visat att kranvattnet ofta har minst lika hög kvalitet och ibland är bättre än det i flaska. Lägg till det faktum att vatten bidrar till miljöförstöringen genom att av någon anledning säljas i plastflaskor.

Vitaminvatten då? Ja, utan att tjuvtitta för mycket i en annan adventslucka kan vi väl påminna om att tillskott av multivitaminer inte har någon bevisad hälsoeffekt alls.

Slutsats

Få behöver åtta glas vatten om dagen. Du kan lugnt låten törsten styra.

Henrik Ennart, Hälsomyterna, Svenska Dagbladet, fredag 4 december 2020.

Om du är sugen på att maximera din livslängd och leva ytterligare ett tiotal år bör du följa fem enkla livsstilsråd. Det konstaterar amerikanska forskare efter att ha analyserat hur vår livslängd påverkas av de val vi gör.

Genom att äta hälsosamt, motionera regelbundet, hålla kroppsvikten, inte dricka för mycket alkohol och inte röka kan du lägga till ett drygt tiotal år på din förväntade livslängd.

Forskare vid Harvard School of Public Health i USA har analyserat 34 års data från 78 865 kvinnor samt 27 års data från 44 354 män. Samtliga hade deltagit i två av varandra oberoende studier. Nurses’ Health Study respektive Health Professionals Follow-up Study.

Forskarna analyserade hur fem olika livsstilsfaktorer påverkade dödligheten. Som lågriskindivider definierades personer som inte rökte, var normalviktiga (BMI 18,5-24,9), som motionerade minst 30 minuter per dag, drack måttlig med alkohol (motsvarande som mest ett glas vin om dagen för kvinnor eller två för män) samt personer som åt hälsosamt.

För personer som inte anammade något av dessa råd var den genomsnittliga återstående livslängden vid 50 års ålder 29 år för kvinnor och 25,5 år för män. De som uppfyllde alla ”lågriskkriterier”, däremot, hade hela 43,1 respektive 37,6 år kvar att leva vid fyllda 50. Med andra ord kan kvinnor och män som anammar dessa fem enkla råd räkna med att leva 14 respektive 12 år längre, jämfört med personer som inte följer något av dem.

Forskningen, som presenteras i tidskriften Circulation, visar också att det finns ett ”dos-respons-förhållande” mellan varje livsstilsfaktor och risken att dö i förtid. För att förlänga sin förväntade livslängd behöver man alltså inte uppfylla alla kriterier, men bäst effekt får man om man tar till sig alla fem.

– Den här studien understryker vikten av hälsosamma vanor för att förlänga livslängden. Trots det är det få som hörsammar detta budskap. Därför måste myndigheternas policys avseende folkhälsofrågor fokusera mer på hälsosam mat och på att skapa miljöer som främjar en hälsosam livsstil, säger en av forskarna bakom studien, Frank Hu, till tidskriften.

Johan Nilsson, Nyheter Sverige, Svenska Dagbladet, onsdag 2 maj 2018

Influenza czyli grypa

Grypa to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem wirusem grypy. Wirusy grypy uszkadzają śluzówki dróg oddechowych.  Najwięcej zachorowań występuje podczas sezonowych epidemii. Epidemie grypy wywołują znaczne koszty społeczne. W większości przypadków zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, u części chorych mogą występować powikłania i zdarzają się też zgony, szczególnie u dzieci, osób starszych i obciążonych innymi, dodatkowymi poważnymi chorobami.

Epidemiologia

Epidemie grypy występują w Polsce i w innych krajach półkuli północnej w sezonie jesienno-zimowym, najczęściej miedzy końcem listopada a kwietniem i trwają do 16 tygodni.

Zjawisko to tłumaczone jest tym, że wtedy ludzie najczęściej przebywają w pomieszczaniach zamkniętych. Dobrymi warunkami do rozprzestrzeniania się wirusa grypy jest temperatura powietrza około 5 stopni C i niska wilgotność powietrza. W takich warunkach włoski w nosie człowieka poruszają się wolniej i w ten sposób nie działają tak sprawnie przy usuwaniu wirusa z jamy nosowej. Przeciwnie – wysokie temperatury powietrza i wysoka wilgotność powietrza – w sezonie letnim utrudniają rozprzestrzenianie wirusa grypy.

Oblicza się ze 2-15 procent ludności zapada na grypę każdego roku. Według danych WHO rocznie na grypę A i B choruje 20% wszystkich dzieci i 5% wszystkich dorosłych!

Każdego roku kilkadziesiąt milionów Amerykanów (od 10 % do 20% populacji) zostaje zarażonych grypa. Średnio każdego roku w USA konieczna jest hospitalizacja 114 tys. chorych na grypę, a u 36 tys. kończy się ona zgonem pacjenta. Główna przyczyna śmierci nie jest sama grypa, ale występujące po niej powikłania. Szacuje się, że każdego roku na całym świecie, z powodu grypy traci życie 2 mln ludzi. Większość zgonów dotyczy pacjentów w wieku powyżej 65 lat lub młodszych ale osłabionych przez inne niż grypa choroby. Grypa może tez być niebezpieczna dla niemowląt oraz małych dzieci.

Wirus grypy

Występują 3 rodzaje wirusa grypy : A, B i C. Wirusy A i B są przyczyną ciężkich zachorowań, które mogą osiągnąć rozmiary epidemii, natomiast typ C powoduje zachorowania o lżejszym przebiegu i nie wywołuje epidemii.

Duża zmienność genetyczna wirusa grypy prowadzi do powstania co kilkadziesiąt lat bardzo groźnych szczepów, które wywołują pandemie. Grypa trapiła ludzkość od stuleci. Opisana została już przez Hipokratesa w roku 412 p.n.e. Pierwszy raz pandemie grypy zanotowano w wieku XVI. Najbardziej zjadliwa pandemia grypy miała miejsce w latach 1918-1919, i zyskała miano grypy „hiszpanki”.

Zarażanie wirusem grypy występuje już jeden dzień przed wystąpieniem objawów choroby i trwa 5-7 dni. Najbardziej zarażają dzieci, które rozprzestrzeniają wirusa nawet do 2 tygodni!

Wirus grypy rozprzestrzenia się na 3 różne sposoby : 1. Bezpośredni sposób kiedy osoba zainfekowana kicha i w ten sposób śluz z błon śluzowych chorego przenosi się na błony śluzowe oczu, nosa i jamy ustnej; 2. Przez powietrze wydychane, kiedy oddychamy aerosolem zawierającym wydzieliny błon śluzowych chorego na grypę, kiedy zarażony kicha lub kaszle; 3. Przez zarażone ręce, które spotykają się z rękami chorych lub powierzchniami dotykanymi uprzednio przez chorych na grypę.

Objawy grypy

Grypa rozpoczyna się najczęściej gwałtownie i od początku towarzysza jej ostre objawy. Czas inkubacji od 1 do 3 dni. W ciągu kilku godzin człowiek zdrowy staje się bardzo chory – z wysoką gorączka i dreszczami!

Do typowych objawów grypy należą:

• Wysoka gorączka zazwyczaj osiąga szczyt pierwszego dnia choroby. Gorączka ustępuje w ciągu 3-5 dni.
• Typowym objawem grypy jest kaszel. W pierwszym stadium choroby kaszel jest suchy, meczący, czasami napadowy i trudny do opanowania. W przebiegu typowego zachorowania na grypę przechodzi on w kaszel wilgotny, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny śluzowej.
• Bóle mięśniowe i kostno-stawowe mogą być bardzo silne.
• Bóle głowy, bóle oczu, światłowstręt, bolesność uciskowa gałek ocznych, światłowstręt.
• Obniżenie sprawności psychoruchowej i senność. Uczucie wyczerpania i ogólnego rozbicia występuje od początku choroby i może trwać jeszcze przez 2-3 tygodnie od ustąpienia infekcji.
• W przebiegu grypy, u niemowląt i małych dzieci, u których gorączka narasta bardzo gwałtownie, mogą wystąpić majaczenia, drgawki, czy też biegunka i wymioty. Wystąpienie takich objawowo jest wskazaniem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
• U ludzi starszych chorych na grypę, może dojść do przyspieszenia akcji serca i tętna w związku z podwyższoną temperatura ciała. Dlatego szczególnej opieki a nawet konsultacji lekarskiej wymagają osoby starsze z chorobami układu krążenia.

Nie należy mylić grypy z przeziębieniem, które ma wiele podobnych objawów. Dla przeziębienia charakterystyczne jest stopniowe pojawianie się dolegliwości i nieżyt nosa, który nie jest typowym objawem i nie występuje u każdego pacjenta w przebiegu grypy. W przypadku przeziębienia nie występują też bardzo dokuczliwe bóle mięśni, stawów i kości które są typowe dla grypy.

Objawy grypy przypominają inne ostre choroby zakaźne i czasami może dochodzić do pomyłek diagnostycznych. Oprócz wspomnianego przeziębienia grypa powinna być różnicowana przez lekarzy z takimi infekcjami jak : bakteryjne zapalenie płuc, zakażenie górnych dróg oddechowych wywołane Mycoplasma lub Chlamydia, angina, mononukleoza, zapalenie opon mózgowych.

Klinika i diagnostyka

Zwykle wystarczą typowe objawy do rozpoznania choroby. Kontakt z chorym na grypę lub wizyta na obszarach dotkniętych epidemią w ciągu ostatnich 5 dni od zachorowania. Czasami potrzebna jest diagnostyka wirusowa PCR z nosogardzieli (kliniczna diagnoza ma czułość 36% w porównaniu z diagnozą opartą na PCR).

Objawy grypy u dzieci

• Spowolnienie, brak apetytu, zmiana zabarwienia skory, drażliwość, drgawki gorączkowe;
• Wymioty, biegunka, trudności w karmieniu, odwodnienie;
• Z wiekiem bardziej typowy obraz choroby z gorączka i objawami ze strony dróg oddechowych;
• Zwykle mniejsze nasilenie objawów niż u dorosłych.

Młodzież i dorośli

• Nagle zachorowanie;
• Dreszcze  z wysoka gorączka 38-40 stopni C;
• Bole głowy i mięśni;
• Nieznaczne objawy infekcji dróg oddechowych z silnym suchym kaszlem;
• Ból za mostkowy;
• Nieżyt nosa i bóle gardła.

Objawy u osób starszych

• Zwykle nietypowe objawy choroby ogólnej;
• Wolniej rosnącą gorączką, która nie jest tak wysoka jak w młodszych grupach wiekowych;
• Zmieszanie.

Powikłania grypy

Ze strony układu oddechowego:

• Najczęstsze powikłania grypy to zapalenie płuc, ostre zapalenie ucha środkowego i zapalenie zatok;
• Zapalenie krtani,  tchawicy, oskrzeli.

Ze strony układu krążenia:

• Zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia;
• Dekompensacja przewlekłej niewydolności krążenia.

Ze strony układu nerwowego:

• Napady drgawkowe (zwłaszcza u dzieci pod postacią drgawek gorączkowych – najczęstsze powikłanie neurologiczne grypy);
• Encefalopatia (drugie pod względem częstości powikłanie neurologiczne grypy);
• Nasilenie zmian otępiennych u osób starszych;
• Zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowych;
• Zespól Guillaina-Barrégo.

Leczenie i zapobieganie

Większość pacjentów którzy zapadną na grypę, wraca do zdrowia w ciągu od jednego do dwóch tygodni. Uczucie osłabienia i kaszel zwykle trwa dłużej.

Do niespecyficznego leczenia chorych na grypę, a oprócz tego zdrowych ludzi zaliczamy leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe zawierające paracetamol lub ibuprofen. Duże ilości płynów są konieczne z uwagi na wysoka temperaturę.

Przegląd dokonany przez Cochrane Collaboration wykazał, ze leki przeciwwirusowe (Tamiflu i Relenza) zmniejszają liczbę powikłań i objawów. Optymalny czas rozpoczęcia terapii lekami przeciwwirusowymi od początku objawów wynosi od 48-72 godzin.

Najprostszą a jednocześnie bardzo skuteczną metodą zapobiegania grypie jest właściwa higiena rąk (więcej niż 10 razy dziennie).

Do fizycznych metod zapobiegania grypie należą oprócz mycia rąk używanie masek twarzowych, rękawiczek i fartuchów.

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są profilaktyczne szczepienia ochronne przeciw grypie. Każdego roku – nową szczepionką przeciw grypie -powinny się szczepić przede wszystkim osoby zaliczane do grup ryzyka.

Wskazania do szczepienia :

• Wszystkie dzieci od 6 miesiąca życia do ukończenia 5 lat oraz osoby w wieku powyżej 50 lat
• Kobiety planujące ciążę w czasie najbliższego sezonu epidemicznego
• Osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak : astma, choroby sercowo-naczyniowe, choroby nerek, wątroby, układu krwiotwórczego, metaboliczne (np. cukrzyca)
• Osoby z upośledzoną odpornością (w tym osoby zakażone wirusem HIV)
• Pracownicy placówek ochrony zdrowia
• Pensjonariusze placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej lub medycznej, np. domów spokojnej starości
• Osoby mieszkające z osobami o zwiększonym ryzyku powikłań grypy, w tym szczególnie z niemowlętami poniżej 6 miesiąca życia, które same nie są szczepione.