Influenza czyli grypa

Grypa to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem wirusem grypy. Wirusy grypy uszkadzają śluzówki dróg oddechowych.  Najwięcej zachorowań występuje podczas sezonowych epidemii. Epidemie grypy wywołują znaczne koszty społeczne. W większości przypadków zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, u części chorych mogą występować powikłania i zdarzają się też zgony, szczególnie u dzieci, osób starszych i obciążonych innymi, dodatkowymi poważnymi chorobami.

Epidemiologia

Epidemie grypy występują w Polsce i w innych krajach półkuli północnej w sezonie jesienno-zimowym, najczęściej miedzy końcem listopada a kwietniem i trwają do 16 tygodni.

Zjawisko to tłumaczone jest tym, że wtedy ludzie najczęściej przebywają w pomieszczaniach zamkniętych. Dobrymi warunkami do rozprzestrzeniania się wirusa grypy jest temperatura powietrza około 5 stopni C i niska wilgotność powietrza. W takich warunkach włoski w nosie człowieka poruszają się wolniej i w ten sposób nie działają tak sprawnie przy usuwaniu wirusa z jamy nosowej. Przeciwnie – wysokie temperatury powietrza i wysoka wilgotność powietrza – w sezonie letnim utrudniają rozprzestrzenianie wirusa grypy.

Oblicza się ze 2-15 procent ludności zapada na grypę każdego roku. Według danych WHO rocznie na grypę A i B choruje 20% wszystkich dzieci i 5% wszystkich dorosłych!

Każdego roku kilkadziesiąt milionów Amerykanów (od 10 % do 20% populacji) zostaje zarażonych grypa. Średnio każdego roku w USA konieczna jest hospitalizacja 114 tys. chorych na grypę, a u 36 tys. kończy się ona zgonem pacjenta. Główna przyczyna śmierci nie jest sama grypa, ale występujące po niej powikłania. Szacuje się, że każdego roku na całym świecie, z powodu grypy traci życie 2 mln ludzi. Większość zgonów dotyczy pacjentów w wieku powyżej 65 lat lub młodszych ale osłabionych przez inne niż grypa choroby. Grypa może tez być niebezpieczna dla niemowląt oraz małych dzieci.

Wirus grypy

Występują 3 rodzaje wirusa grypy : A, B i C. Wirusy A i B są przyczyną ciężkich zachorowań, które mogą osiągnąć rozmiary epidemii, natomiast typ C powoduje zachorowania o lżejszym przebiegu i nie wywołuje epidemii.

Duża zmienność genetyczna wirusa grypy prowadzi do powstania co kilkadziesiąt lat bardzo groźnych szczepów, które wywołują pandemie. Grypa trapiła ludzkość od stuleci. Opisana została już przez Hipokratesa w roku 412 p.n.e. Pierwszy raz pandemie grypy zanotowano w wieku XVI. Najbardziej zjadliwa pandemia grypy miała miejsce w latach 1918-1919, i zyskała miano grypy „hiszpanki”.

Zarażanie wirusem grypy występuje już jeden dzień przed wystąpieniem objawów choroby i trwa 5-7 dni. Najbardziej zarażają dzieci, które rozprzestrzeniają wirusa nawet do 2 tygodni!

Wirus grypy rozprzestrzenia się na 3 różne sposoby : 1. Bezpośredni sposób kiedy osoba zainfekowana kicha i w ten sposób śluz z błon śluzowych chorego przenosi się na błony śluzowe oczu, nosa i jamy ustnej; 2. Przez powietrze wydychane, kiedy oddychamy aerosolem zawierającym wydzieliny błon śluzowych chorego na grypę, kiedy zarażony kicha lub kaszle; 3. Przez zarażone ręce, które spotykają się z rękami chorych lub powierzchniami dotykanymi uprzednio przez chorych na grypę.

Objawy grypy

Grypa rozpoczyna się najczęściej gwałtownie i od początku towarzysza jej ostre objawy. Czas inkubacji od 1 do 3 dni. W ciągu kilku godzin człowiek zdrowy staje się bardzo chory – z wysoką gorączka i dreszczami!

Do typowych objawów grypy należą:

• Wysoka gorączka zazwyczaj osiąga szczyt pierwszego dnia choroby. Gorączka ustępuje w ciągu 3-5 dni.
• Typowym objawem grypy jest kaszel. W pierwszym stadium choroby kaszel jest suchy, meczący, czasami napadowy i trudny do opanowania. W przebiegu typowego zachorowania na grypę przechodzi on w kaszel wilgotny, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny śluzowej.
• Bóle mięśniowe i kostno-stawowe mogą być bardzo silne.
• Bóle głowy, bóle oczu, światłowstręt, bolesność uciskowa gałek ocznych, światłowstręt.
• Obniżenie sprawności psychoruchowej i senność. Uczucie wyczerpania i ogólnego rozbicia występuje od początku choroby i może trwać jeszcze przez 2-3 tygodnie od ustąpienia infekcji.
• W przebiegu grypy, u niemowląt i małych dzieci, u których gorączka narasta bardzo gwałtownie, mogą wystąpić majaczenia, drgawki, czy też biegunka i wymioty. Wystąpienie takich objawowo jest wskazaniem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
• U ludzi starszych chorych na grypę, może dojść do przyspieszenia akcji serca i tętna w związku z podwyższoną temperatura ciała. Dlatego szczególnej opieki a nawet konsultacji lekarskiej wymagają osoby starsze z chorobami układu krążenia.

Nie należy mylić grypy z przeziębieniem, które ma wiele podobnych objawów. Dla przeziębienia charakterystyczne jest stopniowe pojawianie się dolegliwości i nieżyt nosa, który nie jest typowym objawem i nie występuje u każdego pacjenta w przebiegu grypy. W przypadku przeziębienia nie występują też bardzo dokuczliwe bóle mięśni, stawów i kości które są typowe dla grypy.

Objawy grypy przypominają inne ostre choroby zakaźne i czasami może dochodzić do pomyłek diagnostycznych. Oprócz wspomnianego przeziębienia grypa powinna być różnicowana przez lekarzy z takimi infekcjami jak : bakteryjne zapalenie płuc, zakażenie górnych dróg oddechowych wywołane Mycoplasma lub Chlamydia, angina, mononukleoza, zapalenie opon mózgowych.

Klinika i diagnostyka

Zwykle wystarczą typowe objawy do rozpoznania choroby. Kontakt z chorym na grypę lub wizyta na obszarach dotkniętych epidemią w ciągu ostatnich 5 dni od zachorowania. Czasami potrzebna jest diagnostyka wirusowa PCR z nosogardzieli (kliniczna diagnoza ma czułość 36% w porównaniu z diagnozą opartą na PCR).

Objawy grypy u dzieci

• Spowolnienie, brak apetytu, zmiana zabarwienia skory, drażliwość, drgawki gorączkowe;
• Wymioty, biegunka, trudności w karmieniu, odwodnienie;
• Z wiekiem bardziej typowy obraz choroby z gorączka i objawami ze strony dróg oddechowych;
• Zwykle mniejsze nasilenie objawów niż u dorosłych.

Młodzież i dorośli

• Nagle zachorowanie;
• Dreszcze  z wysoka gorączka 38-40 stopni C;
• Bole głowy i mięśni;
• Nieznaczne objawy infekcji dróg oddechowych z silnym suchym kaszlem;
• Ból za mostkowy;
• Nieżyt nosa i bóle gardła.

Objawy u osób starszych

• Zwykle nietypowe objawy choroby ogólnej;
• Wolniej rosnącą gorączką, która nie jest tak wysoka jak w młodszych grupach wiekowych;
• Zmieszanie.

Powikłania grypy

Ze strony układu oddechowego:

• Najczęstsze powikłania grypy to zapalenie płuc, ostre zapalenie ucha środkowego i zapalenie zatok;
• Zapalenie krtani,  tchawicy, oskrzeli.

Ze strony układu krążenia:

• Zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia;
• Dekompensacja przewlekłej niewydolności krążenia.

Ze strony układu nerwowego:

• Napady drgawkowe (zwłaszcza u dzieci pod postacią drgawek gorączkowych – najczęstsze powikłanie neurologiczne grypy);
• Encefalopatia (drugie pod względem częstości powikłanie neurologiczne grypy);
• Nasilenie zmian otępiennych u osób starszych;
• Zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowych;
• Zespól Guillaina-Barrégo.

Leczenie i zapobieganie

Większość pacjentów którzy zapadną na grypę, wraca do zdrowia w ciągu od jednego do dwóch tygodni. Uczucie osłabienia i kaszel zwykle trwa dłużej.

Do niespecyficznego leczenia chorych na grypę, a oprócz tego zdrowych ludzi zaliczamy leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe zawierające paracetamol lub ibuprofen. Duże ilości płynów są konieczne z uwagi na wysoka temperaturę.

Przegląd dokonany przez Cochrane Collaboration wykazał, ze leki przeciwwirusowe (Tamiflu i Relenza) zmniejszają liczbę powikłań i objawów. Optymalny czas rozpoczęcia terapii lekami przeciwwirusowymi od początku objawów wynosi od 48-72 godzin.

Najprostszą a jednocześnie bardzo skuteczną metodą zapobiegania grypie jest właściwa higiena rąk (więcej niż 10 razy dziennie).

Do fizycznych metod zapobiegania grypie należą oprócz mycia rąk używanie masek twarzowych, rękawiczek i fartuchów.

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są profilaktyczne szczepienia ochronne przeciw grypie. Każdego roku – nową szczepionką przeciw grypie -powinny się szczepić przede wszystkim osoby zaliczane do grup ryzyka.

Wskazania do szczepienia :

• Wszystkie dzieci od 6 miesiąca życia do ukończenia 5 lat oraz osoby w wieku powyżej 50 lat
• Kobiety planujące ciążę w czasie najbliższego sezonu epidemicznego
• Osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak : astma, choroby sercowo-naczyniowe, choroby nerek, wątroby, układu krwiotwórczego, metaboliczne (np. cukrzyca)
• Osoby z upośledzoną odpornością (w tym osoby zakażone wirusem HIV)
• Pracownicy placówek ochrony zdrowia
• Pensjonariusze placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej lub medycznej, np. domów spokojnej starości
• Osoby mieszkające z osobami o zwiększonym ryzyku powikłań grypy, w tym szczególnie z niemowlętami poniżej 6 miesiąca życia, które same nie są szczepione.