Opryszczka zwykła lub opryszczka pospolita, (łac. Herpes simplex) – choroba zakaźna wywołana przez wirusy HSV1 i HSV2 (Herpes simplex virus).

Występowanie

W populacji dorosłych Europy przeciwciała przeciwko HSV-1 wystepuje u 60-90% populacji a przeciwciała przeciwko HSV-2 u 5-40% populacji.

Infekcje wirusem Herpes simplex są wywoływane przez dwa typy wirusów: HSV-1 i HSV-2. Opryszczkę wargową wywołuje w 90% wirus HSV-1. Natomiast opryszczkę narządów płciowych wywołuje w 90% wirus HSV-2.

Zakażenie wirusem Herpes simplex typu 1

Większośc ludzi miało kiedyś w życiu objawy zakażenia wirusem opryszczki. Zwykle do zakażenia wirusem opryszczki wargowej dochodzi w dzieciństwie najczęściej między 1 a 5 rokiem życiem.

U 80-85% pacjentów pierwsze zakażenie wystepuje bezobjawowo.

Natomiast u 10-15% pierwsze zakażenie przebiega pod postacią herpetisk gingivostomatit (wysypka w jamie ustnej i na dziąsłach). Taka infekcja występuje zwykle u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 roku życia.

Po pierwszej infekcji wirusem opryszczki wargowej – wirus pozostaje w postaci uśpionej (faza latentna) w zwojach nerwu trójdzielnego – nerwu, który unerwia wargi ustne i jamę ustną.

Herpes simplex przenosi się przez kontakt bezpośreni usta-usta (najczęściej w czasie pocałunków), a także przez wspólne sztućce i ręczniki.

Czynniki predysponujące

Wykwity opryszczkowe pojawiają się zwykle w momencie osłabienia odporności komórkowej organizmu (stres psychiczny, choroba przeziębieniowa, menstruacja, gorączka, urazy, immunosupresja, promienie ultrawioletowe czyli ekspozycja na słońce).

Często występują przed ujawnieniem się objawów innej choroby lub w trakcie powrotu do zdrowia.

Wysiew opryszczki wargowej może wystąpić również po ekspozycji na światło słoneczne (opalanie).

U kobiet nawroty opryszczki wargowej mogą korelować z miesiączką.

Objawy opryszczki wargowej

Wykwity opryszczkowe w okolicy czerwieni wargowej. Choroba ujawnia się w postaci powierzchownych zapalnych pęcherzyków uformowanych w skupiska, na granicy błony śluzowej jamy ustnej i warg , niekiedy wychodząc poza granicę rąbka czerwieni wargowej. Początkowo pęcherzyki są wypełnione treścią surowiczą, następnie ropną i w ciągu kilku dni pokrywają się strupami. Zwykle towarzyszy im lekkie pieczenie lub niewielka bolesność. Niekiedy objawy te poprzedzają wystąpienie opryszczki o 2-3 dni. Czasem pęcherzyki mogą też wystąpić w okolicy otworów nosowych.

Czas inkubacji wynosi często 3-6 dni, a czasami nawet 14 dni.

Opryszczka pospolita znika zwykle samoistnie w ciagu 1-2 tygodni bez pozostawiania śladów w postaci blizn.

Diagnoza

Lekarz rodzinny lub dermatolog rozpoznaje opryszczkę wargową na podstawie typowego obrazu pęcherzyków zlokalizowanych na wargach ustnych lub wokól nich, ewentualnie pęcherzyków lub owrzodzeń jamy ustnej.

W przypadkach nietypowych konieczne jest potwierdzenie diagnozy badaniami laboratoryjnymi (posiew wirusa lub PCR).

Diagnostyka różnicowa

• Liszajec zakaźny wokół warg ustnych,
• Afty zapalne w jamie ustnej,
• Herpes zoster (bardziej bolesne, ostro odgraniczone i jednostronne zmiany skórne),
• Erythema multiforme.

Powikłania

Czasami powikłaniem wirusowej opryszczki wargowej jest infekcja stafylokokami lub streptokokami.

Leczenie

Celem leczenia jest zwykle zmniejszenie objawów oraz zapobieganie infekcji wtórnej.

Opryszczka pospolita znika zwykle samoistnie po 7-14 dniach bez pozostawiania śladów czy blizny. Wydzielanie wirusa może trwać kolejne 3 tygodnie.

Czasami powikłaniem wirusowej opryszczki wargowej jest infekcja stafylokokami lub streptokokami.

Leczenie miejscowe

W zmianach mało nasilonych wystarcza leczenie miejscowe osuszające, odkażające (pasty cynkowe, Viosept).

Można miejscowo zastosować preparaty przeciwwirusowe w postaci maści, np. acyklowir, pencyklowir.

Leczenie ogólne

Leczenie ogólne znajduje zastosowanie w zmianach nawrotowych, uporczywych, niezależnie od lokalizacji, głównie w przypadku opryszczki narządów płciowych.

Acyklowir  jest lekiem działającym wybiórczo na DNA wirusa. Stosowany doustnie lub w postaci wlewów dożylnych (dożylne wlewy stosuje się głównie  u osób z chorobami układowymi, leczonych immunosupresyjnie).

Ostatnio wprowadzono kilka skuteczniejszych pochodnych acyklowiru: walacyklowir, pencyklowir, famcyklowir.

Leki te działają jedynie na wirusy w okresie replikacji i nie zapobiegają nawrotom.

Czasmi wskazane są leki przeciwbólowe (czopki) bo zmiany w jamie ustnej są bardzo bolesne i utrudniają spożywanie pokarmów a nawet picie płynów.

Szczepionka

Choć nadal trwają badania nad szczepionkami to nie ma jeszcze żadnej skutecznej przeciwko herpes simplex virus.

Prognoza

Opryszczka pospolita znika zwykle samoistnie po 7-14 dniach bez pozostawiania śladów czy blizny. Wydzielanie wirusa może trwać kolejne 3 tygodnie.

Czasami powikłaniem wirusowej opryszczki wargowej jest infekcja stafylokokami lub streptokokami.