Definicja

COVID-19 (ang. Coronavirus Disease 2019) – ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. Rozpoczęła się w listopadzie 2019 roku w środkowych Chinach, a 1 stycznia 2020 roku zidentyfikowano nowego coronawirusa wirusa SARS-CoV-2 (ang. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), który wywołuje ostrą chorobę układu oddechowego COVID-19.

SARS-CoV-2 to nie pierwszy koronavirus, który wywołuje u ludzi lęk a nawet panikę. W latach 2002-2004 mieliśmy do czynienia z wybuchem epidemii SARS (Severe acute respiratory syndrome – zespół ostrej niewydolności oddechowej), a w 2012 – z epidemią MERS (Middle East respiratory syndrom – bliskowschodni zespół oddechowy).

Większość pacjentów ma łagodne objawy i dobre rokowania. Do typowych i najczęstszych objawów należą : gorączka (80%), suchy kaszel (50%), bóle mięśni i stawów (25%).

Mniej częste objawy to ze strony górnych dróg oddechowych: kichanie, katar, ból gardła oraz ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty i biegunka.

U części pacjentów zakażenie wirusem SARS-CoV-2 może doprowadzić do zapalenia płuc, zespołu ostrej niewydolności oddechowej, posocznicy i wstrząsu septycznego oraz do śmierci.

Epidemiologia

Ze względu na dużą epidemiologię nowego wirusa – 11 marca 2020 roku -Światowa Organizacja Zdrowia sklasyfikowała rozprzestrzenianie się wirusa SARS-CoV-2 jako pandemię.

Dzieci zdają się przechodzić chorobę lepiej niż dorośli i występują u nich łagodniejsze objawy.

5% pacjentów chorych na COVID-19 wymaga leczenia na oddziale intensywnej terapii. 2,3% wymaga mechanicznego wspomagania wentylacji płuc.

Większość pacjentów (81%) może przechodzić ją bezobjawowo lub mieć łagodne objawy, przypominające inne choroby górnych dróg oddechowych, które ustępują po około dwóch tygodniach, podczas gdy część pacjentów może mieć ostrą (14%) lub krytyczną (5%) postać choroby, co wymaga 3 do 6 tygodni do wyleczenia. U pacjentów z postacią krytyczną, którzy zmarli, czas od wystąpienia objawów do śmierci wynosił od 2 do 8 tygodni.

WHO określa śmiertelność na poziomie 3,4%.

Drogi szerzenia infekcji

Uważa się, że wirus rozprzestrzenia się podobnie jak inne patogeny chorób układu oddechowego drogą kropelkową z człowieka na człowieka gdy  odległość jest mniejsza od 1,8 m.

Zakażenie rozprzestrzenia się pomiędzy ludźmi drogą kropelkową, zazwyczaj  w wyniku kaszlu lub kichania.

Wirus może się również przenosić przez dotykanie zainfekowanej powierzchni lub przedmiotow, a następnie dotykanie ręką twarzy. Wirus przeżywa na powierzchniach do 72 godzin.

Do tej pory wirus został wykryty w wydzielinie z nosa i gardła, w plwocinie, stolcu, cieczy łzowej i krwi.

Okres wylęgania się choroby najczęściej wynosi od 2 do 14 dni, ze średnią długością 5 dni.

Objawy

Często: gorączka, duszność, suchy kaszel, osłabienie, ból mięśni lub zmęczenie.

Rzadziej: odkrztuszanie plwociny, krwioplucie, katar, zatkany nos, dreszcze,  ból głowy, biegunka, nudności, wymioty, ból pleców, przekrwienie spojówek.

W ostrych przypadkach: infekcja dolnych dróg oddechowych, obustronne atypowe zapalenie płuc, problemy z oddychaniem, utrzymujący się ból w klatce piersiowej.

Zmiany w diagnostyce laboratoryjnej u pacjentów z COVID-19:

• limfopenia -zmniejszenie liczby limfocytów;
• leukopenia – zmniejszenie całkowitej liczby białych krwinek;
• wzrost laboratoryjnych markerów zapalnych (CRP, OB, fibrynogen);
• podwyższone próby wątrobowe;
• małopłytkowość;
• przedłużenie czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT).

W badaniach pacjentów za pomocą tomografii komputerowej stwierdza się zmiany w płucach typu szyby mlecznej. Początkowo zmiany są widoczne w jednym płucu, jednak wraz z rozwojem choroby u 88% pacjentów stają się obecne w obu płucach.

Diagnozowanie

Standardową metodą diagnozowania zakażenia jest test reakcji łańcuchowej polimerazy z odwróconą transkrypcją wykonana z wymazu nosowo-gardłowego lub próbki plwociny, który dostarcza wyniki w czasie od kilku godzin do dwóch dni.

Choroba może także zostać zdiagnozowana na podstawie oceny :

• kombinacji objawów,
• czynników ryzyka,
• wyniku badania tomografii komputerowej klatki piersiowej, wykazującego cechy zapalenia płuc.

Diagnoza różnicowa

• wszystkie formy infekcji górnych dróg oddechowych w tym choroba przeziębieniowa,
• grypa,
• zapalenie płuc,
• legionelloza – choroba legionistów
• zapalenie płuc Mycoplasma pneumoniae.

Czynniki predysponujące

• wiek chorych,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• choroby układu krążenia,
• choroby naczyń mózgowych,
• choroby układu oddechowego,
• nowotwory.

Powikłania

• zapalenie płuc,
• niewydolność nerek,
• niewydolnosc watroby,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• niewydolność oddechowa,
• zaburzenia rytmu serca,
• zawał serca,
• posocznica,
• ARDS (acute respiratory distress syndrome),
• wstrząs i zgon.

Przyczyną śmierci jest najczęściej niewydolność oddychania i ARDS (88%).

Leczenie

Dotychczas nie ma leków zarejestrowanych do leczenia COVID-19. Nie istnieje leczenie przyczynowe – zalecane jest leczenie objawowe.

Nie istnieje też żadna przebadana szczepionka. Prace nad szczepionką przeciw SARS CoV-2 trwają.

Leczenie stosowane w czasie obecnej pandemii jest eksperymentalne. Stosuje sie leki przeciwwirusowe (remdesivir, lopinavir, rytonawir) oraz lek antymalaryczny (chlorochina).

Istnieją dowody ze hydroksychlorochina posiada właściwości hamujące burzę cytokin. Burza cytokin – zagrażająca życiu reakcja immunologiczna – może być powikłaniem choroby COVID-19 wywołanej przez SARS CoV-2.

Zapobieganie

Do podstawowych, prostych ale skutecznych metod zapobiegania zakażeniom zaliczają się częste i dokładne mycie dłoni, utrzymywanie dystansu fizycznego od osób z objawami grypopodobnymi oraz unikanie dotykania twarzy nieumytymi dłońmi.

Zaleca się zakrywanie ust oraz nosa podczas kaszlu chusteczką lub zgięciem łokcia.

Osobom podejrzewającym u siebie zakażenie wirusem SARS-CoV-2 zaleca się noszenie maseczki ochronnej oraz zasięgnięcie porady medycznej poprzez kontakt telefoniczny, a nie osobistą wizytę u lekarza.

Stosowanie maseczek ochronnych zaleca się osobom zajmującym się opieką nad chorymi lub podejrzanymi o COVID-19 ale nie generalnej populacji.

Śmiertelność

Wskazuje się, że wirus rozprzestrzenia się szybciej niż SARS, jednak umiera mniejszy odsetek chorych. Współczynnik śmiertelności SARS wynosi 1 na 10, czyli ok. 10%. W przypadku – SARS-CoV-2 – Światowa Organizacja Zdrowia określa śmiertelność na poziomie 3,4%.