Definicja

Alergia pokarmowa – alergia na coś co jemy lub pijemy; zespół objawów zachodzących w organizmie będących wynikiem spożycia pokarmu, w którym dolegliwości uwarunkowane są przez mechanizmy immunologiczne.

Alergeny pokarmowe – substancje o budowie białkowej zawarte w pokarmach roślinnych lub zwierzęcych, które dostają się do naszego organizmu razem z pokarmem i po spożyciu wywołują niepożądane reakcje kliniczne.

Około 220-250 milionów ludzi na całym świecie może mieć alergię pokarmową.

Najpowszechniejsza alergia pokarmowa to alergia na mleko lub jajko. Większość dzieci, które są alergiczne na mleko krowie „wyrasta” z tego typu alergii w wieku lat 3. Dzieci które reagują alergia na jajka, zwykle przestają być alergiczne na jajka w 6 roku zycia. Natomiast z alergii na orzeszki ziemne i orzechy zwykle nie „wyrasta się”.

U dorosłych najczęściej spotykana alergia pokarmowa jest alergia na : orzechy, orzeszki ziemne, ryby, owoce morza, sezam i przyprawy.

U dorosłych występuje również alergia krzyżowa. Alergia krzyżowa to alergia na alergeny wdechowe i niektóre alergeny pokarmowe zwłaszcza świeże owoce pestkowe, orzechy, marchewkę. U pacjentów może wystąpić w takich przypadkach zespół alergii jamy ustnej. Najczęściej po spożyciu surowych owoców lub warzyw u ludzi, u których występuje uczulenie na pyłki traw, drzew (szczególnie brzozy) lub chwastów (szczególnie bylicy). Zespół ten charakteryzuje się występowaniem świądu, pieczenia, mrowienia, obrzęku warg, podniebienia lub języka.

Etiopatogeneza

Rozwój choroby zależy zarówno od czynników dziedzicznych (atopia), usposabiających do ujawnienia się objawów, jak i od składników pożywienia – głównie białka.

Jednym z ważniejszych czynników sprzyjających rozwojowi choroby alergicznej jest uszkodzenie ”bariery jelitowej”, najczęściej przez wirusy i bakterie, antybiotyki itd.

Najczęściej dochodzi do uczulenia na białka mleka krowiego: średnio u niemowląt od 1,8 do 7,5%, a u dzieci do 4 roku życia od 2,2 do 2,8%. Do częstych alergenów pokarmowych należą również jaja, mąka, ryby, orzechy i soja.

Objawy

Cechą charakterystyczną dla alergii pokarmowej jest różnorodność objawów klinicznych, duża dynamika i ich transformacja.

Alergia pokarmowa daje zwykle objawy ze strony skóry, jamy ustnej i przewodu pokarmowego. Czasami w alergii pokarmowej występują też objawy ze strony układu oddechowego.

Objawy alergii pokarmowej ze strony skóry :

• egzema,

Objawy alergii pokarmowej ze strony jamy ustnej :

• uczucie swędzenia w jamie ustnej,
• spuchnięte wargi lub gardlo.

Objawy alergii pokarmowej ze strony przewodu pokarmowego :

• bóle brzucha,
• uczucie pełności i wzdęcia,
• nudności i wymioty,
• biegunka lub zaparcia.

Objawy alergii pokarmowej ze strony ukladu oddechowego :

• katar i zatkanie nosa,

Diagnoza

Wywiad to podstawa rozpoznania alergii pokarmowej. Badanie fizykalne zwykle nie wykazuje odchyleń od normy chociaż czasami można stwierdzić objawy niedożywienia lub opóźnionego dojrzewania.

Do potwierdzenia diagnozy używa się testów skórnych lub badania krwi RAST.

W przypadku alergii na ważne produkty dla rozwoju dziecka jakimi są mleko i jajka należy co pół roku potwierdzać rozpoznanie. Wykonuje się wtedy testy skórne i badania krwi. Kiedy ilość przeciwciał we krwi dziecka maleje a reakcja skórna zmniejsza się wykonuje się prowokacje. Z czasem dziecko przestaje być alergiczne na produkty żywnościowe – wtedy prowokacja produktem na które wcześniej dziecko było alergiczne nie daje objawow alergii.

Leczenie

W przypadku alergii pokarmowej podstawą leczenia jest eliminacja alergenu z diety, a więc rezygnacja z karmienia dziecka tym produktem żywnościowym które wywołuje alergie (mleko, jajko, ryba, pszenica).

W przypadku noworodków i niemowląt karmionych sztucznie, a nietolerujących białka mleka krowiego stosuje się specjalne preparaty mlekozastępcze.

Czasami potrzebna jest wizyta u dietetyka, zwłaszcza w przypadku alergii na mleko i jajka które są składnikiem różnych produktów żywnościowych : chleb, lody, kiełbasy, parówki, i różne gotowe potrawy dla dzieci.

Alergeny pokarmowe

Alergeny pokarmowe to alergeny, które dostają się do organizmu razem z pokarmem i mogą prowadzić u niektórych osób do wystąpienia objawów alergii.

W 1999 roku komisja Codex Alimentarius potwierdziła listę pokarmów najczęściej wywołujących alergie pokarmowe (tzn. „Wielka Ósemka”):

• mleko krowie,
• jaja,
• owoce morza,
• ryby,
• orzechy (laskowe, włoskie, nerkowca, brazylijskie),
• orzeszki arachidowe,
• soja,
• pszenica.

Owoce i warzywa

Alergeny owoców i warzyw nie mają tak skomplikowanej budowy jak inne alergeny pokarmowe i wiele z nich ma budowę zbliżoną do alergenów pyłków. U czterech na dziesięć osób, u których występuje alergia na owoce, występuje również uczulenie na pyłki. Pacjenci uczuleni na przykład na pyłek ambrozji mają objawy uczuleniowe po spożyciu świeżych melonów i bananów. Osoby z alergią na pyłki traw wykazują symptomy reakcji krzyżowej po zjedzeniu świeżych pomidorów. Z kolei uczulenie na pyłki brzozy daje krzyżową odpowiedź na nie poddane obróbce termicznej ziemniaki, marchew, seler, jabłko, brzoskwinie, kiwi (a także na orzechy laskowe). Ponadto osoby uczulone na owoce tropikalne (np. banany) bywają uczulone na lateks.

Na ogół reakcje alergiczne na owoce i warzywa są łagodne, a ich objawy ograniczają się do okolic ust, przez co nazywane są „zespołem alergii ustnej” (ang. oral allergy syndrome). Wiąże się to z tym, że alergeny owoców i warzyw ulegają zniszczeniu pod wpływem enzymów trawiennych żołądka. Surowy seler jest jednym z silniejszych alergenów mogących wywołać nawet wstrząs anafilaktyczny.

Alergeny owoców i warzyw mogą być zniszczone przez gotowanie. Spożywane owoce i warzywa poddane obróbce termicznej nie wywołują lub wywołują łagodniejsze objawy uczulenia.

Rośliny strączkowe

Najczęściej uczula soja i orzeszki ziemne. Alergeny są obecne w żywności zarówno w surowej, jak i żywności ugotowanej. Alergia na orzeszki ziemne wykryta w dzieciństwie utrzymuje się do końca życia. Uczulenie na orzeszki może być bardzo silne i może uwidocznić się nawet po spożyciu ich niewielkiej ilości. Do wywołania reakcji mogę wystarczyć ślady orzeszków zawarte w przetworzonym oleju lub przenoszone przez naczynia. U osób bardzo wrażliwych może nastąpić zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny. Głównymi alergenami soi są białka zapasowe występujące w nasionach.

Orzechy

Grupa ta obejmuje: orzechy brazylijskie, laskowe, włoskie, orzeszki piniowe. Dzieci uczulone na orzechy pozostają nadwrażliwe na nie do końca życia. Alergie na orzechy laskowe i migdały często występują u ludzi uczulonych na pyłki i owoce.

Zboża

Większość zbóż może uczulać. Najczęstszym alergenem jest białko zapasowe nasion (np. gluten w pszenicy) lub inne białka chroniące roślinę przed atakiem pleśni i bakterii.

Alergeny mleka

W badaniach epidemiologicznych oceniających częstość występowania alergii na białka mleka krowiego stwierdzono duże różnice 1,8-7,5%.

Skład mleka większości ssaków, w tym także człowieka, ma skład i właściwości wykazujące znaczne podobieństwa z mlekiem krowim. Mleko kozie lub owcze nie może być wykorzystywane jako produkt zastępczy dla mleka krowiego u osób, które są uczulone na mleko krowie, ponieważ może wywołać taki sam rodzaj reakcji alergicznej.

Jaja

Alergia na jaja kurze jest częściej obserwowana u dzieci niż u osób dorosłych, ponieważ jest to drugi po mleku krowim obcogatunkowy produkt spożywczy wprowadzany w żywieniu dziecka. Więcej alergenów znajduje się w białku niż żółtku.

Owoce morza i ryby

Alergie na skorupiaki nie są powszechne wśród dzieci – cierpią na nie głównie dorośli. Natomiast rekcje alergiczne na ryby są powszechne zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, a to pożywienie jest źródłem silnych alergenów.

Nadwrazliwosci i nietolerancja

U dorosłych osob może wystepowac nadwrazliwosc na aminy biogenne, która może przypominać alergie pokarmowa. Aminy biogenne sa naturalnym składnikiem pokarmow takich jak : truskawki, winogrona, wędzone mięso, śledzie, makrele, owoce morza, wino.

Aminy biogenne mogą wywolywac u niektórych osob dolegliwości typu : zaczerwienienie skóry, świąd, pokrzywka, bóle brzucha, nudności, bóle głowy.

Z kolei nietolerancja gluten jest przyczyną choroby zwanej celiakia. Natomiast nietolerancja laktozy oznacza niemożność trawienia w przewodzie pokarmowym cukru laktozy. Najczestsze objawy nietolerancji glutenu lub laktozy  to : biegunka, nudności, wzdecia.