Zapalenie migdałków i gardła

Definicja

Ostre zapalenie migdałków i gardła to stan zapalny migdałków i gardła wywołany najczęściej wirusami lub bakteriami. W 70-85% przypadków choroba ma etiologię wirusową, a w 15-30% przypadków – bakteryjną.

Występowanie i etiologia

• zapalenie migdałków podniebiennych i gardła to częsty powód wizyty pacjenta w praktyce lekarza rodzinnego
• około 70% przypadków zapalenie gardła i migdałków wywołują wirusy : rino-, adeno-, RS-, grypy-, coxsackie-
• bakteryjne zapalenie migdałków wywołują najczęściej paciorkowce grupy A (GAS), rzadziej paciorkowce grupy C i G
• ostre zapalenie migdałków jest głównym objawem w takich chorobach jak : mononukleoza, grypa, ospa wietrzna, odra, różyczka, szkarlatyna, błonica, angina Vincenta.

Objawy

Głównymi objawami ostrego zapalenia gardła są obrzęk i zaczerwienienie błony śluzowej, którym towarzyszy silny ból gardła. Przybiera on najczęściej postać uczucia kłucia, drapania, pieczenia. Bóle gardła czasami promieniują do uszu. Występują także trudności podczas przełykania płynów i pokarmów. Pacjenci z zapaleniem migdałków i gardła mają niewyraźną mowę. U dzieci mogą występować bóle brzucha i wymioty. W zapaleniu gardła spowodowanym zakażeniem bakteryjnym objawy są silniejsze. Pojawia się wysoka gorączka, dreszcze oraz spływająca po tylnej ścianie gardła treść ropna, która może przenosić zakażenie do oskrzeli.

Kryteria diagnostyczne

Lekarz rodzinny rozpoznaje bakteryjne zapalenie migdałków podniebiennych przy minimum 3 z 4 kryteriów diagnostycznych:

1. Gorączka powyżej 38,5 stopni Celsjusza
2. Naloty na migdałkach (u dzieci w wieku od 3 lat do 6 lat wystarczą spuchnięte i zaczerwienione migdałki)
3. Powiększone i bolące szyjne węzły chłonne
4. Brak kaszlu

Uwaga ! U dzieci poniżej 3 roku życia rzadko występuje paciorkowcowe zapalenie migdałków, niemal zawsze jest to wirusowe zapalenie migdałków.

Diagnoza wirusowego zapalenia migdałków podniebiennych i gardła jest prawdopodobna przy następujących objawach :

• Ból gardła i zaczerwienienie gardła
• Brak nalotów na migdałkach
• Normalna temperatura lub lekka gorączka
• Katar, kaszel, chrypka lub zapalenie spojówek.

Angina – ostre zapalenie migdałków podniebiennych i błony śluzowej gardła, wywołane przez bakterie paciorkowcowe . Jest chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt (duże możliwości rozprzestrzeniania się zakażenia w rodzinie, przedszkolu lub szkole). Jest to ogólna toksemia, stąd objawy nie ograniczają się tylko do lokalnych zmian na migdałkach (i to klinicznie odróżnia anginę od zapalenia migdałków czy gardła innego pochodzenia). Głównymi objawami są:

• gorączka, zwykle bardzo wysoka
• poczucie rozbicia
• bóle kostno-stawowe
• wymioty u dzieci do 7. roku życia
• zmiany miejscowe na migdałkach: poczatkowo ból (częesto bardzo silny, utrudniający połykanie, a nawet mowę), zaczerwienienie, rozpulchnienie (w skrajnych przypadkach prowadzące do mechanicznej niedrożności gardła), a do około 48 godzin od wystąpienia objawów bólowych pojawiają się masywne, śluzowo-ropne naloty.

Leczenie

Leczenie ostrego zapalenia gardła uzależnione jest od czynnika etiologicznego. W przypadku infekcji wirusowej leczenia sprowadza się do łagodzenia objawów. W tym celu stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (zawierające paracetamol lub ibuprofen) oraz leki łagodzące ból gardła (syropy, tabletki do ssania, mieszanki ziołowe do płukania). Istotne jest regularne nawilżanie gardła i nawadnianie organizmu dlatego choremu podaje się duże ilości płynów. W zapaleniach bakteryjnych poza leczeniem objawowym niezbędne jest zastosowanie antybiotykoterapii (głównie z udziałem penicylin). Ból przy połykaniu pokarmów powoduje, że mamy gorszy apetyt. Mimo tego powinno się pić dużo płynów. Zaleca się picie płynów zimnych lub ciepłych. Dobre są w takim wypadku lody lub jogurt.
Pacjentom przynoszą ulgę tabletki do ssania dostępne w aptekach lub kioskach.. Czasami do uśmierzenia bólu gardła konieczne jest zażycie tabletek przeciwbólowych dostępnych bez recepty a zawierających paracetamol lub ibuprofen. Jak w przypadku innych infekcji ważny jest odpoczynek ale można odbyć krótki spacer w zależności od samopoczucia i kondycji fizycznej. Palacze papierosów powinni w czasie infekcji wirusowych ograniczać palenie a osoby niepalące powinny unikać biernego palenia tytoniu w obecności palaczy.

Zapobieganie

Zapobieganie infekcjom wirusowym gardła polega na unikaniu kontaktu z chorymi, na przykład przy podawaniu ręki. Nie należy narażać innych osób kichaniem lub kaszlem – w trakcie kaszlu lub kichania zasłaniamy usta ramieniem. W przypadku nawracających infekcji paciorkowcowych gardła wśród członków rodziny należy przeprowadzić sanację źródła zakażenia.

Powikłania

Rzadkim powikłaniem anginy jest ropień okołomigdałkowy (u dzieci ropień zagardłowy) oraz przewlekłe zapalenie migdałków. W pierwszym przypadku konieczna jest natychmiastowa konsultacja z laryngologiem. W drugim przypadku można spróbować kuracji przy użyciu klindamycyny albo w porozumieniu ze specjalistą laryngologii rozważyć tonsillektomię czyli operacyjne usunięcie migdałków (wyłuszczenie migdałków).

Bardzo rzadkim – immunologicznym powikłaniem paciorkowcowego zapalenia migdałków w krajach rozwiniętych jest gorączka reumatyczna, kłębuszkowe zapalenie nerek oraz PANDAS (pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infection).