Szczepienie przeciw grypie

Szczepić się przeciw grypie czy nie ? Dylemat przed którym stoją pacjenci i ich rodziny każdego roku w sezonie jesienno-zimowym. Czy szczepionka ta rzeczywiście zapobiega grypie ? Czy warto wydać pieniądze na szczepionkę i szczepienie ? A co ze skutkami ubocznymi po szczepieniu ?

Czy wszyscy powinni się szczepić ?

Nie, absolutnie nie ! Szczepienie przeciw grypie zalecane jest dzieciom i dorosłym należącym do tak zwanych grup ryzyka (pacjenci z przewlekłymi chorobami serca, płuc, nerek, pacjenci chorzy na cukrzyce i z poważnymi zaburzeniami odporności). Szczepić się przeciw grypie powinny również kobiety ciężarne (ciąża powyżej 16 tygodnia). Jeżeli kobieta ciężarna należy do grupy ryzyka to szczepienie przeciw grypie zalecane jest już we wczesnej ciąży (poniżej 16 tygodnia ciąży). Do szczepienia przeciw grypie lekarze rodzinni powinni namawiać również  osoby starsze (powyżej 65 roku życia), ponieważ układ immunologiczny człowieka „słabnie” z wiekiem.

Kiedy powinniśmy się szczepić przeciw grypie ?

Najlepiej zaszczepić się już jesienią, zanim wirusy grypy pojawią się w dużej ilości. Po szczepieniu, organizm człowieka potrzebuje około 2 tygodni, zanim wyprodukuje przeciwciała przeciw wirusowi grypy. „Ochrona” trwa około 6-9 miesięcy. Sezon grypy zaczyna się pod koniec grudnia i osiąga apogeum w styczniu i lutym. Dlatego, żeby osiągnąć najlepszy efekt szczepienia powinniśmy zaszczepić się do końca grudnia. Można się również szczepić w trakcie sezonu grypowego ale wtedy istnieje ryzyko zachorowania na grypę zanim szczepionka zacznie działać.

Czy szczepionka działa przeciwko wszystkim wirusom grypy ?

Nie. W przyrodzie jest około 200 różnych wirusów które dają objawy grypy lub symptomy grypopodobne. Co roku, WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) typuje, które wirusy grypy będą dominowały w nadchodzącym sezonie. Czasami prognozy są bardziej trafne a czasami mniej i stąd się bierze różna skuteczność szczepionek przeciw grypie w różnych latach.

Przebycie naturalnej infekcji wirusem grypy daje dłuższą pamięć immunologiczną – dłuższą odporność trwającą do kilku lat – niż szczepienie przeciw grypie.

Niektórzy uważają, że efekt szczepienia przeciw grypie maleje u tych osób, które szczepią się co roku, w wyniku zmniejszonego wytwarzania nowych przeciwciał. Ale według innych badaczy wytłumaczeniem tego zjawiska może być lepsza odporność organizmu spowodowana wcześniejszymi szczepieniami.

O ile zmniejszamy ryzyko szczepiąc się przeciw grypie ?

Dla pacjentów z grup ryzyka szczepienie przeciw grypie może pacjentowi uratować życie. Dla zdrowych ludzi szczepienie przeciw grypie przynosi raczej małe efekty. Skuteczność szczepionki przeciw grypie wynosi średnio 60% co w praktyce oznacza, że trzeba zaszczepić 58 ludzi, żeby zapobiec jednemu zachorowaniu na grypę. Wnioski z raportu Cochrane z 2014 roku są takie, że szczepienie przeciw grypie u osób zdrowych przynosi umiarkowane efekty jeśli chodzi o zapobieganie objawów grypy i związanych z nimi absencją w pracy. Ale jedno jest pewne, że pacjent szczepiony przeciw grypie, ma mniejsze objawy chorobowe w przypadku zachorowania na grypę.

A co z objawami ubocznymi szczepionek przeciw grypie ?

Najczęstszymi objawami sa objawy miejscowe po szczepieniu : ból ramienia w miejscu iniekcji. Z objawów ogólnych najczęstsze są bóle mięśniowe i gorączka trwająca 1-2 dni po szczepieniu. Przeciwwskazaniem do szczepienia się szczepionką przeciw grypie jest alergia na składniki szczepionki. Poważne objawy alergiczne – anafilaksja – zdarza sie wyjątkowo rzadko. Raport Cochrane wyklucza związek szczepienia przeciw grypie z chorobami w rodzaju stwardnienie rozsiane, osłabienie wzroku czy choroby krwi.

Objawy grypy

Wiele osób uważa grypę za jedną z wielu chorób wirusowych wywołujących objawy infekcji górnych dróg oddechowych zwanych popularnie przeziębieniem. Nic bardziej mylnego ! Wirus grypy to nie to ten sam wirus, który wywołuje tak powszechne objawy „przeziębienia”. Grypa charakteryzuje się bardziej gwałtownym przebiegiem – wysoka gorączką (powyżej 38 stopni Celsjusza), uciążliwym kaszlem oraz silnymi bólami mięśni i głowy.

Powikłania grypy

Ale to co powinno nas skłaniać do szczepienia przeciw grypie to nie objawy grypy ale powikłania, które mogą wystąpić w następstwie tej choroby. Powikłania po przebytej grypie mogą wystąpić u każdego bez względu na wiek. Należą do nich :

• Zapalenie płuc
• Zapalenie oskrzeli
• Zapalenie ucha środkowego
• Zapalenie mięśnia sercowego
• Zapalenie kłębuszkowe nerek
• Zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
• Zaburzenia psychiczne
• Nasilenie częstości napadów padaczkowych
• Zaostrzenie chorób przewlekłych, takich jak : astma, mukowiscydoza, przewlekła obturacyjna choroba płuc, niewydolność nerek, niewydolność serca
• Zawał serca
• Odrzucenie przeszczepu

Jak można zarazić się grypą ?

Wirus grypy przenosi się z osoby zakażonej na innych drogą kropelkową, na przykład gdy osoba ta kaszle lub kicha w niewielkiej odległości od osoby podatnej na zakażenie. Okres od zakażenia do pojawienia się objawów choroby wynosi średnio 2 dni. Osoba zakażona może zarazić zanim występują u niej objawy choroby, dlatego bardzo trudno uniknąć kontaktu z wirusem. Okres zakaźności u dorosłych zaczyna się zwykle jeden dzień przed wystąpieniem objawów i trwa przez około 5 dni od ich pojawienia się.

Jak można zapobiec grypie ?

Przestrzeganie zasad higieny, jak np. częste mycie rąk, wietrzenie pomieszczeń zamkniętych, zasłanianie ust i nosa podczas kaszlu to elementarne zasady zapobiegania infekcjom wirusowym przenoszonym droga kropelkową. Podstawowy sposób zapobiegania zachorowaniom na grypę oraz jej powikłaniom stanowią jednak szczepienia, których skuteczność wynosi około 80%. Ponieważ materiał genetyczny wirusa grypy podlega częstym mutacjom, każdą kolejną sezonową epidemię choroby wywołuje inny wariant wirusa. Oznacza to, że zachorowanie na grypę w jednym sezonie nie daje odporności na kolejne infekcje wirusem grypy w kolejnych sezonach.

Wskazania do szczepienia :

• Wszystkie dzieci od 6 miesiąca życia do ukończenia 5 lat oraz osoby w wieku powyżej 50 lat
• Kobiety planujące ciążę w czasie najbliższego sezonu epidemicznego
• Osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak : astma, choroby sercowo-naczyniowe, choroby nerek, wątroby, układu krwiotwórczego, metaboliczne (np. cukrzyca)
• Osoby z upośledzoną odpornością (w tym osoby zakażone wirusem HIV)
• Pracownicy placówek ochrony zdrowia
• Pensjonariusze placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej lub medycznej, np. domów spokojnej starości
• Osoby mieszkające z osobami o zwiększonym ryzyku powikłań grypy, w tym szczególnie z niemowlętami poniżej 6 miesiąca życia, które same nie są szczepione.

Przeciwskazania do szczepienia :

• Uczulenie na białko jaja kurzego lub inne składniki szczepionki
• Wystąpienie zespołu Guillaina i Barrego w ciągu 6 tygodni po poprzednim szczepieniu
• Choroba o ostrym przebiegu z towarzyszącą gorączką, w tym przypadku szczepienie należy przełożyć aż do wyzdrowienia.

Wnioski :

Szczepienie przeciw grypie daje ograniczoną ochronę przeciw infekcji wirusem grypy ale ryzyko wynikające ze szczepienia jest minimalne. Szczepionkę przeciwko grypie można podać każdej osobie w wieku powyżej 6 miesięcy w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania lub przeniesienia choroby na inne osoby. Szczepienia są wskazane szczególnie u osób, u których ryzyko powikłań grypy jest największe oraz u osób pozostających z innymi w ścisłym kontakcie.

Zmęczona, zmęczony, zmęczeni…

Często czujemy się zmęczeni, zwłaszcza jesienią lub zimą. Kiedy dni stają się krótsze i mniej słoneczne wtedy nasze życie staje się „cięższe” i bardziej szare. Pytanie co jest przyczyną zmęczenia – jednego z najczęstszych objawów z jakim lekarze rodzinni spotykają sie w swojej praktyce lekarskiej – nie tylko zresztą jesienią i zimą ?

Czy jesteś zmęczona / zmęczony mimo ze śpisz od 6 do 8 godzin na dobę ? Może twój organizm potrzebuje czegoś więcej niż tylko dobrej jakości snu żeby funkcjonować dobrze ? Z mojej praktyki lekarskiej wynika, że najczęstszą przyczyną zmęczenia jest zła jakość snu albo różnego rodzaju zaburzenia snu.

Ale poza problemami ze snem – są też inne przyczyny zmęczenia. Poniżej podaję jedenaście możliwych przyczyn zmęczenia z powodu których – być może – zasypiasz nad komputerem ze zmęczenia.

1. Stresujemy sie za dużo. Kiedy jesteśmy zestresowani nasz organizm wydziela hormon zwany kortizolem. Nasz puls przyspiesza, nasz mózg otrzymuje więcej tlenu i zapasy energii są uwalniane do użycia przez mięśnie. Kiedy żyjemy w ciągłym stresie wtedy nadprodukcja kortizolu prowadzi do zaburzeń hormonalnych w wyniku których jesteśmy ciągle spięci i w rezultacie bardzo zmęczeni.
2. Nasz mózg odpoczywa za mało. Czasami to nie nadmiar stresu jest przyczyną zmęczenia, ale brak odpoczynku dla naszego mózgu. Kiedy odpoczywamy, nasz organizm ma czas na to, żeby zmetabolizować kortizol i w ten sposób zapobiec skutkom jego działania. Nasz mózg odpoczywa najlepiej w czasie snu ale także w czasie spacerów zwłaszcza w kontakcie z środowiskiem naturalnym.
3. Popełniamy błędy dietetyczne. Szczególnie gdy jemy posiłki składające się z produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Po zjedzeniu takich produktów szybko rośnie poziom cukru we krwi i równie szybko spada. Duże wahania cukru we krwi powodują, że czujemy się zmęczeni. Dlatego nasza dieta powinna zawierać produkty o niskim wskaniku glikemicznym : bogate w błonnik warzywa i owoce, produkty zbożowe z tak zwanego pełnego przemiału, nasiona roślin strączkowych.
4. Pijemy za mało. Niestety, wielu z nas pije za mało płynów. Ciało dorosłego człowieka składa się w 60% z wody. Nawet mały niedobór wody może znacznie zmniejszyć poziom naszej energii życiowej. Kiedy organizm ludzki jest odwodniony, wtedy mięsień sercowy pracuje mniej efektywnie, co powoduje, że więcej czasu zajmuje transport tlenu i substancji odżywczych do mięśni i ważnych organów naszego organizmu.
5. Mamy niedobór witamin i minerałów. Co trzecia kobieta cierpi na niedobór żelaza, co powoduje że czuje się chronicznie zmęczona, ma bóle głowy i zaburzenia koncentracji. W przypadku niedoboru żelaza, nasz organizm produkuje za mało czerwonych ciałek krwi lub za mało hemoglobiny – barwnika krwi który przenosi tlen – i w rezultacie nasz organizm ma braki w zaopatrzeniu w tlen. Innymi częstymi niedoborami witaminowymi wywołującymi uczucie zmęczenia są : niedobór witaminy B12, niedobór witaminy D, niedobór witaminy C, brak cynku lub brak magnezu.
6. Mamy depresję jesienną, chorobę która w języku lekarskim nazywa się : sezonowe zaburzenie afektywne (SAD – seasonal affective disorder). Brak światła słonecznego, może u niektórych ludzi wywoływać obniżenie nastroju i zmęczenie. Sezonowe zaburzenie afektywne jest wywołane zwiększoną produkcją w oranizmie człowieka (w okresie jesienno-zimowym) – własnego środka nasennego – jakim jest hormon melatonina. Jesienią i zimą – nasz organizm – produkuje też mniej serotoniny, dzieki której budzimy się rano wypoczęci i wyspani.
7. Nasza przemiana materii jest zaburzona. Tarczyca jest tym gruczołem w ciele człowieka, który funkcjonuje niczym naturalny termostat. Tarczyca reguluje tempo i poziom przemiany materii w naszym organizmie. Na przykład, na poczatku ciąży, kobieta może odczuwać znaczne zmęczenie właśnie z powodu zmian hormonalnych wywołanych ciąża. Z kolei w okresie okołomenopauzalnym – zmiany hormonalne w ciele kobiety – mogą być powodem uczucia zmęczenia. Stosunkowo częstą choroba diagnozowaną w praktyce lekarza rodzinnego jest hypotyreoza czyli choroba gruczołu tarczowego, w wyniku której następuje zmniejszona produkcja hormonów tarczycy i w efekcie spowolniona przemiana materii objawiająca się między innymi zmęczeniem.
8. Cierpimy na depresję. Zmęczenie może mieć przyczyny psychiczne. Głównym objawem depresji – oprócz oczywiście melancholii czyli obniżonego nastroju – jest właśnie uczucie zmęczenia. Innym mentalnym powodem naszego zmęczenia może być ”wampir energetyczny”, który żyje w naszym najbliższym otoczeniu – w środowisku domowym lub w środowisku pracy.
9. Mamy alergie. Zmęczenie jest częstym objawem alergii. Alergia pyłkowa lub na trawę jest częstym powodem zmęczenia w okresie wiosenno-letnim. Ale występują też inne rodzaje allergi – nie związane z porą roku – na przykład alergia na kurz domowy (roztocze) oraz alergia na zwierzęta futerkowe.
10. Opuszczamy trening. Kiedy czujemy sie zmęczeni to zwykle rezygnujemy z ćwiczeń fizycznych. Powinniśmy postepować dokładnie odwrotnie. Kiedy czujemy się zmęczeni trening fizyczny może być dla nas wyzwaniem ale w dłuższej perspektywie może nam dodać energii życiowej. Badania naukowe wykazały, że nawet stosunkowo krótka aktywność fizyczna – 20 minut ruchu 3 razy w tygodniu – daje nam odczuwalne zwiększenie energii życiowej już po 6 tygodniach.
11. Czujemy sie zmęczeni bo jesteśmy chorzy. Uczucie zmęczenia może być wczesnym objawem w takich chorobach jak cukrzyca typu 2 lub choroby reumtayczne. Podobnie wiele chorob neurologicznych objawia się zmęczeniem, a w przypadku zespołu przewlekłego zmęczenia – zmęczenie może uniemożliwiac pacjentowi normalne funkcjonowanie w życiu prywatnym i zawodowym.