Pacjent to – według definicji Światowej Organizacji Zdrowia – osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej, niezależnie od tego czy jest zdrowa, czy chora. Czasami osobę otrzymująca opiekę medyczną określa się jako klienta lekarza, pielęgniarki, dentysty, psychoterapeuty, rehabilitanta. W języku angielskim funkcjonuje alternatywna terminologia dla określenia pacjenta : client, health consumer, health care consumer.

New Public Management w USA zapoczątkowało podejście rynkowe w relacjach lekarz – pacjent. W Polsce równolegle do transformacji ustrojowej nastąpił proces ekonomizacji opieki zdrowotnej. Wedlug New Public Management opiekę zdrowotną dotyczą również mechanizmy rynkowe, mechanizmy konkurencji, swobodny wybór usługodawcy. W rzeczywistości – w przypadku służby zdrowia – funkcjonują rozwiązania quasi- rynkowe,  a nie rynkowe, a pacjent to – przynajmniej w moim rozumieniu – znaczy więcej niż klient.

W wyniku rozwoju technologii w slużbie zdrowia do języka codziennego wchodzi termin e-pacjent. E-pacjent to osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang. Information Communication Technology). Technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) usprawniają biznesowo-administracyjny aspekt funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej, ale także wspomagają pracę personelu medycznego, wpływając przez to na jakość opieki zdrowotnej, a tym samym i satysfakcję pacjentów.

E-pacjenci uważają się za równorzędnych partnerów w stosunku do lekarzy w procesie opieki zdrowotnej. E-pacjenci szukają aktywnie informacji w internecie na tematy dotyczące zdrowia i choroby, wymieniają też opinie z innymi e-pacjentami.

Badania pokazują, że e-pacjenci zgłaszają dwa efekty swoich poszukiwań w internecie : ”better health information and services, and different, but not always better, relationships with their doctors” (Fox, Susannah, Fallows, Deborah. 2003. Health searches and email have become more commonplace, but there is room for improvement in searches and overall Internet access.).

Niezależnie od tego – czy opiekę zdrowotną uważamy za usługę podlegająca realiom rynkowym czy nie – to wszyscy mamy świadomość, że utrzymanie zdrowia i leczenie chorób kosztuje. W krajach rozwiniętych koszty opieki zdrowotnej różnią się,  a czasami nawet znacznie.

Według raportu ”Health at Glance : Europe 2016” Polacy wydają na opiekę zdrowotną 1259 Euro rocznie na jednego mieszkańca. Wydatki na ochronę zdrowia w Polsce wynoszą 6,3 % Produktu Narodowego Brutto.

Poniżej przedstawiam wydatki na zdrowie w wybranych krajach europejskich według raportu ”Health at Glance : Europe 2016” :

Rocznie Euro na jednego mieszkańca

PKB

Lekarz to profesjonalista zajmujący się praktykowaniem medycyny. Praktykowanie medycyny to przede wszystkim diagnozowanie i leczenie chorób, urazów oraz wszelkich nieprawidłowości fizycznych i psychicznych.

Prawidłowa praktyka medyczna wymaga zarówno akademickiej wiedzy z dyscyplin takich jak anatomia i fizjologia, wiedzy o chorobach i sposobach ich leczenia, ale także kompetencji w stosowaniu tej wiedzy w praktyce – czyli umiejętności uprawiania sztuki lub rzemiosła medycznego.

W Polsce – podobnie jak w wielu innych krajach – tytuł lekarza zdobywa się kończąc sześcioletnie studia na wydziale lekarskim uczelni medycznej. Dyplom lekarza jest równorzędny z dyplomem magistra.

Po sześcioletnich studiach dla wielu lekarzy rozpoczyna się wieloletni okres praktyki i nauki prowadzącej do uzyskania specjalizacji. Aktualnie w Polsce jest 77  specjalności medycznych (w Szwecji 63) , w tym specjalności szczegółowych lub podspecjalności.

Tytuł lekarza specjalisty w danej specjalności medycznej uzyskuje się po odbyciu trwającego minimum 5 lat szkolenia w trakcie pracy zawodowej.

W języku codziennym na określenie lekarza używa się terminu doktor, chociaż formalnie tytuł ten przysługuje osobie posiadającej doktorat.

Polska ma najmniej lekarzy w UE w przeliczeniu na mieszkańca. Co więcej, jesteśmy jednym z dwóch państw UE, w których w ciągu 10 lat ubyło lekarzy – wynika z najnowszego raportu OECD i KE. Na 1000 mieszkańców Polski przypada zaledwie 2,3 lekarza. To najmniejsza liczba w całej Unii Europejskiej podaje OECD w raporcie ”Health at Glance : Europe 2016” przygotowanym we współpracy z Komisją Europejską. Mniej lekarzy na naszym kontynencie ma tylko Turcja (1,8 na 1000 mieszkancow) i Czarnogóra (2,2).

Najwyższa liczba lekarzy w Europie na 1000 mieszkańców może pochwalić się Grecja (6,1). To prawie dwa razy tyle co średnia unijna, która wynosi 3,5 lekarza. Tuż za Grecją pod względem liczby lekarzy per capita uplasowały się Austria (5,1 na 1000 mieszkańców), Norwegia (4,4), Szwecja, Niemcy, Szwajcaria (po 4,1).

Liczba lekarzy na 1000 mieszkańców według raportu “Health at Glance : Europe 2016”

Polska plasuje się “w ogonie Europy” nie tylko pod względem liczby lekarzy, ale także pielęgniarek. Polska ma jeden z niższych w Europie wskaźników stosunku liczby pielęgniarek do mieszkancow. W Szwajcarii na tysiąc mieszkańców przypada 17,4 pielęgniarek w Norwegii 16,9 w Niemczech 13,1 pielęgniarek. W Polsce na 1000 mieszkańców przypada 5,2 pielęgniarki. Gorzej jest w Bułgarii – 4,4, Grecji – 3,2 i Turcji 1,9.

Liczba pielęgniarek na 1000 mieszkańców według raportu “Health at Glance : Europe 2016”

Medycyna – (lac. medicina ”sztuka lekarska”) – nauka empiryczna (oparta na doswiadczeniu) obejmujaca calosc wiedzy o zdrowiu i chorobach czlowieka oraz sposobach ich zapobieganiu oraz ich leczenia.

Sluzba zdrowia w Polsce i Szwecji jak rowniez w innych krajach wysokorozwinietych oparta jest na medycynie konwencjonalnej.

Aktualnie w srodowisku lekarzy krajow wysokorozwinietych wprowadza sie zasady medycyny opartej na faktach czyli evidence-based medicine w terminologii angielskiej.

EBM (od ang. evidence-based medicine) – medycyna oparta na faktach, medycyna oparta na dowodach (naukowych). EBM korzysta w postepowaniu klinicznym z wiarygodnych dowodow naukowych dotyczacych skutecznosci i bezpieczenstwa terapii.  Dowodow takich dostarczaja wyniki badan eksperymentalnych oraz badan obserwacyjnych. Wiarygodnych doniesien naukowych dostarcza baza Cochrane (Cochrane Library), czy elektroniczny podrecznik UpToDate, baza MedLine.

EBM nie ogranicza sie do operowania statystyka i metodami epidemiologii. Zgodnie z teza tworcy EMB G. Guyatta ”best available evidence” zaklada korzystanie z mniej wiarygodnych doniesien naukowych, np. opisow przypadkow o ile lepsze nie istnieja. ”Medycyna oparta na faktach” ewoluuje w kierunku bardziej integracyjnego podejscia okreslanego medicine based evidence (fakty oparte na medycynie). W ten sposob podejmowanie decyzji medycznych opiera sie nie tylko na dowodach naukowych, ale takze na indywidualnym doswiadczeniu lekarza i pacjenta.

Nauki podstawowe medycyny albo medycyna teoretyczna zajmuje sie budowa i funkcjonowaniem ciala ludzkiego oraz chorobami i ich przyczynami, a takze leczeniem chorob. Do nauk podstawowych medycyny zalicza sie : anatomia, biochemia, bioficyka, embriologia, fizjologia, histologia, immunologia.

Medycyna praktyczna zwana po prostu medycyna to medycyna majaca kontakt z pacjentem. W medycynie klinicznej wyroznia sie nastepujace dziedziny medycyny – odpowiedniki specjalizacji lekarskich : alergologia, andrologia i urologia, anestezjologia i intensywna terapia, chirurgia, dermatologia i wenerologia, diabetologia, endokrynologia, epidemiologia, farmakologia, gastroentorologia, ginekologia i poloznictow, hematologia, hipertnesologia, interna, kardiologia, neonatologia i pediatria, neurologia, okulistyka, onkologia, otolaryngologia, patologia, psychiatria, pulmonologia, radiologia, rehabilitacja, reumatologia, seksuologia, stomatologia, toksykologia, zdrowie publiczne.

Rodzaje medycyny : estetyczna, fizykalna, kolejowa, kosmiczna, lotnicza, morska, nuklearna, paliatywna, pracy, przemyslowa, psychosomatyczna, ratunkowa, rodzinna, sadowa, sportowa szkolna, transportu, tropikalna, ubezpieczeniowa, weterynaryjna, wojskowa.

Medycyna niekonwekcjonalna wedlug polskiej wikipedii :

Medycyna niekonwekcjonalna – metody leczenia wcale lub slabo akceptowane przez medycyne oparta na badaniach naukowych. Zalicza sie do niej zarowno metody leczenia, ktore w opinii wiekszosci lekarzy sa bezwartosciowe (np. bioenergoterapia), jak i takie ktorych pewne elementy zaadaptowano do medycyny glownego nurtu (np. akwaterapia i fitoterapia). Czesc metod leczenia zaliczanych do medycny niekonwecjonalnej ma swoje zrodlo w wielowiekowej tradycji (np. akupukntura, medycyna ludowa), a inne powstaly stosunkowo niedawno (np. homeopatia i bioenergoterapia).

Synonimy medycyny niekonwencjonalnej to : medycyna alternatywna, holistyczna (calosciowa), komplementarna, naturalna, paramedycyna.

Dziedziny medycyny niekonwencjonalnej :

Akupresura – leczenie uciskiem okreslonych miejsc ciala

Akupunktura – leczenie iglami wbijanymi w okreslone miejsca na ciele

Apiterapia – leczenie produktami pszczelimi

Aromaterapia – leczenie naturalnymi olejkami eterycznymi

Bioenergoterpaia – leczenie bioenergia

Koloroterapia – leczenie kolorami

Fitoterapia – leczenie ziolami (ziololecznictwo)

Homeopatia – leczenie zdynamizowanymi roztworami wodnymi danej sunstancji najczesciej pochodzenia roslinnego lub mineralnego

Irydologia – diagnozowanie stanu zdrowia na podstawie wygladu teczowki oka

Litoterapia – leczenie za pomoca mineralow

Osteopatia – metoda, w ktorej badanie manualne wykorzystywane jest do stawiania diagnozy i leczenia chorych

Ortopatia – leczenie oparte na samoregeneracyjnych mechanizmach organizmu

Sylwoterapia – leczenie poprzez pobudzenie organizmu do samoleczenia poprzez przebywanie przy drzewach i krzewach

Chiropraktyka – leczenie poprzez manipulacje kregoslupem

Radiestezja likwidacja jednostek chorobowych za pomoca wahadel

Urynoterapia – leczenie moczem

”Primum non nocere”  –  ”Przede wszystkim nie szkodzic”

Autorem jednej z naczelnych zasad etycznych w medycynie jest zgodnie z tradycja Hipokrates. Hipokrates – lekarz grecki, uwazany za jednego z prekursorow wspolczesnej medycyny. Obdarzony przydomkiem ”ojca medycyny”.  

Szkola medyczna Hipokratesa nacechowana byla troska o zdrowie chorego :

”Salus aegroti suprema lex” – ”Zdrowie chorego najwyzszym prawem”.

Wiele terminow medycznych wprowadzonych przez Hipokratesa jest uzywane do dzis, np. cancer – rak, diagnosis – rozpoznanie, prognosis – rokowanie, therapia – leczenie.

Od czasow antycznych, w ktorych zyl i leczyl swoich pacjentow Hipokrates, minelo prawie 2500 lat, ale mysli Hipokratesa na temat sztuki medycznej pozostaja wciaz aktualne w XXI wieku. Ponizej cytat z Przysiegi Hipokratesa w jezyku polskim, angielskim i szwedzkim. W kazdym jezyku ten cytat brzmi tak samo przekonywujaco dla wszystkich pracownikow sluzby zdrowia:

”Nigdy nie szkodzić, czasami wyleczyc , łagodzic często, pocieszać zawsze”.

“First do no harm, cure sometimes, treat often, comfort always.”

”Aldrig skada, om möjligt bota, ofta lindra, alltid trösta”.

Przysiega Hipokratesa zostala sformulowana okolo 2500 lat temu, a jej slowa sa wciaz aktualne…..Czy jako pracownicy sluzby zdrowia w codziennym zyciu zawodowym stosujemy sie do zalecen naszego mistrza ? W jaki sposob realizujemy swoisty “testament zawodowy” ojca medycyny Hipokratesa ?

“First do no harm”. ”Aldrig skada”. “Przede wszystkim nie szkodzic”. Pierwszym celem profesjonalistow medycznych powinno byc : nigdy nie szkodzic. W szwedzkiej sluzbie zdrowia – uwazanej za jedna z najlepszych na swiecie – roznego rodzaju komplikacjom w wyniku procesu leczenia ulega okolo 100 000 pacjentow rocznie. 100 000 odpowiada okolo 9 % wszystkich pacjentow hospitalizowanych w Szwecji (wedlug statystyk Socialstyrelsen). Z powodu komplikacji leczenia szpitalnego w szwedzkich szpitalach umiera rocznie okolo 3000 pacjentow.

“Cure sometimes”. ”Om möjligt bota”. “Czasami wyleczyc albo raczej jak jest to mozliwe wyleczyc.” W ubieglym wieku , dzieki wprowadzeniu szczepien na masowa skale wyeliminowano grozbe wielu chorob zakaznych. Natomiast powszechne stosowanie antybiotykow do leczenia infekcji spowodowalo, ze wiele powszechnie wystepujacych infekcji jest leczonych przez lekarzy rodzinnych. W minionych latach zanotowano duze sukcesy w leczeniu chorob ukladu krazenia oraz nowotworow. Ale nawet najdrozsze leki i najlepsze metody operacyjne  nie beda w stanie wyleczyc wszystkich znanych chorob dotykajacych obywateli nawet najbogatszych krajow swiata.

“Treat often”. ”Ofta lindra”. “Lagodzic czesto.” Nastepnym ambitnym celem dzialan sluzby zdrowia w stosunku do ludzi chorych jest ”czesto lagodzic dolegliwosci”. Do najbardziej dokuczliwych objawow dla pacjentow zaliczamy roznego rodzaju dolegliwosci bolowe. W tej materii – my profesjonalisci medyczni – mamy jeszcze wiele lekcji do odrobienia. W dalszym ciagu chorzy na choroby nowotworowe doswiadczajac trudnych do zniesienia bolow mimo istniejacych skutecznych lekow przeciwbolowych. Czesto ludzie umierajacy w hospicjach, szpitalach czy w swoich domach cierpia bol czy lek przed zblizajaca sie smiercia przy biernej postawie swoich rodzin czy opiekujacyh sie nimi lekarzy.

“Comfort always.” ”Alltid trösta”. “Zawsze pocieszac.” To przykazanie Hipokratesa – ojca medycyny – powinno byc dla wszystkich adeptow kierunkow medycznych drugim po “Przede wszystkim nie szkodzic.” A jak wyglada rzeczywistosc w placowkach  sluzby zdrowia – szwedzkich, polskich czy wszystkich innych placowkach medycznych – przychodniach, osrodkach zdrowia, szpitalach, klinikach, centrach medycznych – naszej globalnej wioski ? W Szwecji codziennosc wyglada tak, ze pielegniarki i lekarze czesto  nie maja nawet czasu zeby usiasc i spokojnie wypic kawe albo skorzystac z toalety. Trudno w takich warunkach okazywac empatie pacjentom. W wielu sytuacjach z pomoca przychodza rodziny pacjentow, woluntariusze i kapelani szpitalni poswiecajacy chorym swoj czas i serce i pocieszajacy chorych, ktorzy w trudnych chwilach potrzebuja obecnosci drugiego czlowieka.

Zainteresowanych pogłębieniem wiedzy na temat etyki lekarskiej zachęcam do odwiedzenia linków:

World Medical Association
Declaration of Geneva

http://www.generalpractice.eu/ethics.html

Läkarförbundets etiska regler

http://www.generalpractice.eu/etik.html

Przyrzeczenie lekarskie ze wstępu do Kodeksu Etyki Lekarskiej

http://www.generalpractice.eu/etyka.html