Szczepienie przeciw grypie

Szczepić się przeciw grypie czy nie ? Dylemat przed którym stoją pacjenci i ich rodziny każdego roku w sezonie jesienno-zimowym. Czy szczepionka ta rzeczywiście zapobiega grypie ? Czy warto wydać pieniądze na szczepionkę i szczepienie ? A co ze skutkami ubocznymi po szczepieniu ?

Czy wszyscy powinni się szczepić ?

Nie, absolutnie nie ! Szczepienie przeciw grypie zalecane jest dzieciom i dorosłym należącym do tak zwanych grup ryzyka (pacjenci z przewlekłymi chorobami serca, płuc, nerek, pacjenci chorzy na cukrzyce i z poważnymi zaburzeniami odporności). Szczepić się przeciw grypie powinny również kobiety ciężarne (ciąża powyżej 16 tygodnia). Jeżeli kobieta ciężarna należy do grupy ryzyka to szczepienie przeciw grypie zalecane jest już we wczesnej ciąży (poniżej 16 tygodnia ciąży). Do szczepienia przeciw grypie lekarze rodzinni powinni namawiać również  osoby starsze (powyżej 65 roku życia), ponieważ układ immunologiczny człowieka „słabnie” z wiekiem.

Kiedy powinniśmy się szczepić przeciw grypie ?

Najlepiej zaszczepić się już jesienią, zanim wirusy grypy pojawią się w dużej ilości. Po szczepieniu, organizm człowieka potrzebuje około 2 tygodni, zanim wyprodukuje przeciwciała przeciw wirusowi grypy. „Ochrona” trwa około 6-9 miesięcy. Sezon grypy zaczyna się pod koniec grudnia i osiąga apogeum w styczniu i lutym. Dlatego, żeby osiągnąć najlepszy efekt szczepienia powinniśmy zaszczepić się do końca grudnia. Można się również szczepić w trakcie sezonu grypowego ale wtedy istnieje ryzyko zachorowania na grypę zanim szczepionka zacznie działać.

Czy szczepionka działa przeciwko wszystkim wirusom grypy ?

Nie. W przyrodzie jest około 200 różnych wirusów które dają objawy grypy lub symptomy grypopodobne. Co roku, WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) typuje, które wirusy grypy będą dominowały w nadchodzącym sezonie. Czasami prognozy są bardziej trafne a czasami mniej i stąd się bierze różna skuteczność szczepionek przeciw grypie w różnych latach.

Przebycie naturalnej infekcji wirusem grypy daje dłuższą pamięć immunologiczną – dłuższą odporność trwającą do kilku lat – niż szczepienie przeciw grypie.

Niektórzy uważają, że efekt szczepienia przeciw grypie maleje u tych osób, które szczepią się co roku, w wyniku zmniejszonego wytwarzania nowych przeciwciał. Ale według innych badaczy wytłumaczeniem tego zjawiska może być lepsza odporność organizmu spowodowana wcześniejszymi szczepieniami.

O ile zmniejszamy ryzyko szczepiąc się przeciw grypie ?

Dla pacjentów z grup ryzyka szczepienie przeciw grypie może pacjentowi uratować życie. Dla zdrowych ludzi szczepienie przeciw grypie przynosi raczej małe efekty. Skuteczność szczepionki przeciw grypie wynosi średnio 60% co w praktyce oznacza, że trzeba zaszczepić 58 ludzi, żeby zapobiec jednemu zachorowaniu na grypę. Wnioski z raportu Cochrane z 2014 roku są takie, że szczepienie przeciw grypie u osób zdrowych przynosi umiarkowane efekty jeśli chodzi o zapobieganie objawów grypy i związanych z nimi absencją w pracy. Ale jedno jest pewne, że pacjent szczepiony przeciw grypie, ma mniejsze objawy chorobowe w przypadku zachorowania na grypę.

A co z objawami ubocznymi szczepionek przeciw grypie ?

Najczęstszymi objawami sa objawy miejscowe po szczepieniu : ból ramienia w miejscu iniekcji. Z objawów ogólnych najczęstsze są bóle mięśniowe i gorączka trwająca 1-2 dni po szczepieniu. Przeciwwskazaniem do szczepienia się szczepionką przeciw grypie jest alergia na składniki szczepionki. Poważne objawy alergiczne – anafilaksja – zdarza sie wyjątkowo rzadko. Raport Cochrane wyklucza związek szczepienia przeciw grypie z chorobami w rodzaju stwardnienie rozsiane, osłabienie wzroku czy choroby krwi.

Objawy grypy

Wiele osób uważa grypę za jedną z wielu chorób wirusowych wywołujących objawy infekcji górnych dróg oddechowych zwanych popularnie przeziębieniem. Nic bardziej mylnego ! Wirus grypy to nie to ten sam wirus, który wywołuje tak powszechne objawy „przeziębienia”. Grypa charakteryzuje się bardziej gwałtownym przebiegiem – wysoka gorączką (powyżej 38 stopni Celsjusza), uciążliwym kaszlem oraz silnymi bólami mięśni i głowy.

Powikłania grypy

Ale to co powinno nas skłaniać do szczepienia przeciw grypie to nie objawy grypy ale powikłania, które mogą wystąpić w następstwie tej choroby. Powikłania po przebytej grypie mogą wystąpić u każdego bez względu na wiek. Należą do nich :

• Zapalenie płuc
• Zapalenie oskrzeli
• Zapalenie ucha środkowego
• Zapalenie mięśnia sercowego
• Zapalenie kłębuszkowe nerek
• Zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
• Zaburzenia psychiczne
• Nasilenie częstości napadów padaczkowych
• Zaostrzenie chorób przewlekłych, takich jak : astma, mukowiscydoza, przewlekła obturacyjna choroba płuc, niewydolność nerek, niewydolność serca
• Zawał serca
• Odrzucenie przeszczepu

Jak można zarazić się grypą ?

Wirus grypy przenosi się z osoby zakażonej na innych drogą kropelkową, na przykład gdy osoba ta kaszle lub kicha w niewielkiej odległości od osoby podatnej na zakażenie. Okres od zakażenia do pojawienia się objawów choroby wynosi średnio 2 dni. Osoba zakażona może zarazić zanim występują u niej objawy choroby, dlatego bardzo trudno uniknąć kontaktu z wirusem. Okres zakaźności u dorosłych zaczyna się zwykle jeden dzień przed wystąpieniem objawów i trwa przez około 5 dni od ich pojawienia się.

Jak można zapobiec grypie ?

Przestrzeganie zasad higieny, jak np. częste mycie rąk, wietrzenie pomieszczeń zamkniętych, zasłanianie ust i nosa podczas kaszlu to elementarne zasady zapobiegania infekcjom wirusowym przenoszonym droga kropelkową. Podstawowy sposób zapobiegania zachorowaniom na grypę oraz jej powikłaniom stanowią jednak szczepienia, których skuteczność wynosi około 80%. Ponieważ materiał genetyczny wirusa grypy podlega częstym mutacjom, każdą kolejną sezonową epidemię choroby wywołuje inny wariant wirusa. Oznacza to, że zachorowanie na grypę w jednym sezonie nie daje odporności na kolejne infekcje wirusem grypy w kolejnych sezonach.

Wskazania do szczepienia :

• Wszystkie dzieci od 6 miesiąca życia do ukończenia 5 lat oraz osoby w wieku powyżej 50 lat
• Kobiety planujące ciążę w czasie najbliższego sezonu epidemicznego
• Osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak : astma, choroby sercowo-naczyniowe, choroby nerek, wątroby, układu krwiotwórczego, metaboliczne (np. cukrzyca)
• Osoby z upośledzoną odpornością (w tym osoby zakażone wirusem HIV)
• Pracownicy placówek ochrony zdrowia
• Pensjonariusze placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej lub medycznej, np. domów spokojnej starości
• Osoby mieszkające z osobami o zwiększonym ryzyku powikłań grypy, w tym szczególnie z niemowlętami poniżej 6 miesiąca życia, które same nie są szczepione.

Przeciwskazania do szczepienia :

• Uczulenie na białko jaja kurzego lub inne składniki szczepionki
• Wystąpienie zespołu Guillaina i Barrego w ciągu 6 tygodni po poprzednim szczepieniu
• Choroba o ostrym przebiegu z towarzyszącą gorączką, w tym przypadku szczepienie należy przełożyć aż do wyzdrowienia.

Wnioski :

Szczepienie przeciw grypie daje ograniczoną ochronę przeciw infekcji wirusem grypy ale ryzyko wynikające ze szczepienia jest minimalne. Szczepionkę przeciwko grypie można podać każdej osobie w wieku powyżej 6 miesięcy w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania lub przeniesienia choroby na inne osoby. Szczepienia są wskazane szczególnie u osób, u których ryzyko powikłań grypy jest największe oraz u osób pozostających z innymi w ścisłym kontakcie.

Zmęczona, zmęczony, zmęczeni…

Często czujemy się zmęczeni, zwłaszcza jesienią lub zimą. Kiedy dni stają się krótsze i mniej słoneczne wtedy nasze życie staje się „cięższe” i bardziej szare. Pytanie co jest przyczyną zmęczenia – jednego z najczęstszych objawów z jakim lekarze rodzinni spotykają sie w swojej praktyce lekarskiej – nie tylko zresztą jesienią i zimą ?

Czy jesteś zmęczona / zmęczony mimo ze śpisz od 6 do 8 godzin na dobę ? Może twój organizm potrzebuje czegoś więcej niż tylko dobrej jakości snu żeby funkcjonować dobrze ? Z mojej praktyki lekarskiej wynika, że najczęstszą przyczyną zmęczenia jest zła jakość snu albo różnego rodzaju zaburzenia snu.

Ale poza problemami ze snem – są też inne przyczyny zmęczenia. Poniżej podaję jedenaście możliwych przyczyn zmęczenia z powodu których – być może – zasypiasz nad komputerem ze zmęczenia.

1. Stresujemy sie za dużo. Kiedy jesteśmy zestresowani nasz organizm wydziela hormon zwany kortizolem. Nasz puls przyspiesza, nasz mózg otrzymuje więcej tlenu i zapasy energii są uwalniane do użycia przez mięśnie. Kiedy żyjemy w ciągłym stresie wtedy nadprodukcja kortizolu prowadzi do zaburzeń hormonalnych w wyniku których jesteśmy ciągle spięci i w rezultacie bardzo zmęczeni.
2. Nasz mózg odpoczywa za mało. Czasami to nie nadmiar stresu jest przyczyną zmęczenia, ale brak odpoczynku dla naszego mózgu. Kiedy odpoczywamy, nasz organizm ma czas na to, żeby zmetabolizować kortizol i w ten sposób zapobiec skutkom jego działania. Nasz mózg odpoczywa najlepiej w czasie snu ale także w czasie spacerów zwłaszcza w kontakcie z środowiskiem naturalnym.
3. Popełniamy błędy dietetyczne. Szczególnie gdy jemy posiłki składające się z produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Po zjedzeniu takich produktów szybko rośnie poziom cukru we krwi i równie szybko spada. Duże wahania cukru we krwi powodują, że czujemy się zmęczeni. Dlatego nasza dieta powinna zawierać produkty o niskim wskaniku glikemicznym : bogate w błonnik warzywa i owoce, produkty zbożowe z tak zwanego pełnego przemiału, nasiona roślin strączkowych.
4. Pijemy za mało. Niestety, wielu z nas pije za mało płynów. Ciało dorosłego człowieka składa się w 60% z wody. Nawet mały niedobór wody może znacznie zmniejszyć poziom naszej energii życiowej. Kiedy organizm ludzki jest odwodniony, wtedy mięsień sercowy pracuje mniej efektywnie, co powoduje, że więcej czasu zajmuje transport tlenu i substancji odżywczych do mięśni i ważnych organów naszego organizmu.
5. Mamy niedobór witamin i minerałów. Co trzecia kobieta cierpi na niedobór żelaza, co powoduje że czuje się chronicznie zmęczona, ma bóle głowy i zaburzenia koncentracji. W przypadku niedoboru żelaza, nasz organizm produkuje za mało czerwonych ciałek krwi lub za mało hemoglobiny – barwnika krwi który przenosi tlen – i w rezultacie nasz organizm ma braki w zaopatrzeniu w tlen. Innymi częstymi niedoborami witaminowymi wywołującymi uczucie zmęczenia są : niedobór witaminy B12, niedobór witaminy D, niedobór witaminy C, brak cynku lub brak magnezu.
6. Mamy depresję jesienną, chorobę która w języku lekarskim nazywa się : sezonowe zaburzenie afektywne (SAD – seasonal affective disorder). Brak światła słonecznego, może u niektórych ludzi wywoływać obniżenie nastroju i zmęczenie. Sezonowe zaburzenie afektywne jest wywołane zwiększoną produkcją w oranizmie człowieka (w okresie jesienno-zimowym) – własnego środka nasennego – jakim jest hormon melatonina. Jesienią i zimą – nasz organizm – produkuje też mniej serotoniny, dzieki której budzimy się rano wypoczęci i wyspani.
7. Nasza przemiana materii jest zaburzona. Tarczyca jest tym gruczołem w ciele człowieka, który funkcjonuje niczym naturalny termostat. Tarczyca reguluje tempo i poziom przemiany materii w naszym organizmie. Na przykład, na poczatku ciąży, kobieta może odczuwać znaczne zmęczenie właśnie z powodu zmian hormonalnych wywołanych ciąża. Z kolei w okresie okołomenopauzalnym – zmiany hormonalne w ciele kobiety – mogą być powodem uczucia zmęczenia. Stosunkowo częstą choroba diagnozowaną w praktyce lekarza rodzinnego jest hypotyreoza czyli choroba gruczołu tarczowego, w wyniku której następuje zmniejszona produkcja hormonów tarczycy i w efekcie spowolniona przemiana materii objawiająca się między innymi zmęczeniem.
8. Cierpimy na depresję. Zmęczenie może mieć przyczyny psychiczne. Głównym objawem depresji – oprócz oczywiście melancholii czyli obniżonego nastroju – jest właśnie uczucie zmęczenia. Innym mentalnym powodem naszego zmęczenia może być ”wampir energetyczny”, który żyje w naszym najbliższym otoczeniu – w środowisku domowym lub w środowisku pracy.
9. Mamy alergie. Zmęczenie jest częstym objawem alergii. Alergia pyłkowa lub na trawę jest częstym powodem zmęczenia w okresie wiosenno-letnim. Ale występują też inne rodzaje allergi – nie związane z porą roku – na przykład alergia na kurz domowy (roztocze) oraz alergia na zwierzęta futerkowe.
10. Opuszczamy trening. Kiedy czujemy sie zmęczeni to zwykle rezygnujemy z ćwiczeń fizycznych. Powinniśmy postepować dokładnie odwrotnie. Kiedy czujemy się zmęczeni trening fizyczny może być dla nas wyzwaniem ale w dłuższej perspektywie może nam dodać energii życiowej. Badania naukowe wykazały, że nawet stosunkowo krótka aktywność fizyczna – 20 minut ruchu 3 razy w tygodniu – daje nam odczuwalne zwiększenie energii życiowej już po 6 tygodniach.
11. Czujemy sie zmęczeni bo jesteśmy chorzy. Uczucie zmęczenia może być wczesnym objawem w takich chorobach jak cukrzyca typu 2 lub choroby reumtayczne. Podobnie wiele chorob neurologicznych objawia się zmęczeniem, a w przypadku zespołu przewlekłego zmęczenia – zmęczenie może uniemożliwiac pacjentowi normalne funkcjonowanie w życiu prywatnym i zawodowym.

Placebo i nocebo

Biegacz biegnący w maratonie, kiedy widzi linie mety dostaje przypływ nowej energii. Pigułki zawierające tylko cukier a nie środek przeciwbólowy mogą zmniejszać u pacjentów uczucie bólu. Efekt placebo to nie jest żaden hokus pokus. Doświadczenie uczy, że można z powodzeniem wykorzystywać efekt placebo w leczeniu bólu, zmęczenia, astmy, nadciśnienia tętniczego, nudności w tym nudności ciężarnych, zaburzeniach erekcji, różnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych, świądzie, a także w zaburzeniach snu i chorobach psychicznych.

Placebo powoduje, że czujemy się lepiej. Placebo nie leczy żadnych z wymienionych wyżej chorób a tylko powoduje że czujemy się lepiej. Badania naukowe potwierdzają, że pacjenci którzy otrzymują symulowane leczenie oraz pacjenci którzy mają pozytywne oczekiwania co do wyników leczenia – pacjenci ci faktycznie czują się lepiej. Ten wyjątkowy fenomen nazywany jest efektem placebo. Ludzie maja tendencję do wierzenia w wyjątkowe efekty terapii w wyniku której czują się lepiej a efekt działania placebo jest w wielu wypadkach porównywalny do stosowania leków o udowodnionej skuteczności w danej chorobie.

Przeciwieństwem placebo jest nocebo. Nocebo oznacza, że negatywne oczekiwania co do efektów leczenia mogą pogorszyć objawy lub dolegliwości występujące u pacjenta. W niektórych przypadkach nocebo może wywołać u pacjenta objawy uboczne po zastosowaniu substancji która w rzeczywistości nie ma żadnego działania.

Okazuje się, że efekt placebo obserwowany jest u niektórych pacjentów operowanych z powodu zwyrodnienia stawu kolanowego lub choroby wieńcowej. Badania naukowe wykazały, że w 50% przypadków operacje symulowane dają poprawę samopoczucia pacjentów – dokładnie taką samą jak operacje prawdziwe.

Placebo nie jest jednak magiczną siła zdolną zastąpić prawdziwe leki lub operacje. Efekt placebo na przykład, może mieć duży wpływ na odczuwanie bólu przez pacjentów chorych na raka. Natomiast efekt placebo nie wywołuje zmniejszenia masy guza nowotworowego. Ale jeśli chodzi o to jak odczuwamy różne objawy chorobowe – przekonanie naszego mózgu w wyniku stosowania placebo – jest porównywalne z lekami.

Leki opioidowe zmniejszają uczucie bólu korzystając z „apteki naszego mózgu”.

Efekt placebo nie jest wywołany „oszukiwaniem mózgu” albo „myśleniem życzeniowym”. Badania naukowe wykazały, że pigułki placebo wywołują fizyczne mechanizmy w organizmie pacjenta – dokładnie takie same reakcje jak prawdziwe leki. Pierwszym uczonym badającym efekt placebo na ludzki mózg był Jon Levine na Uniwersytecie w Kaliforni. Od dawna uczeni wiedzieli, że efekt placebo jest szczególnie duży w uśmierzaniu bólu. Levine przypuszczał, że placebo może uwalniać endorfiny – naturalne substancje produkowane przez organizm człowieka, które należą do grupy opiatów – do tej grupy należą też morfina i heroina.

Levine przeprowadził badania na pacjentach operowanych którym wstrzykiwał roztwór soli fizjologicznej. Pacjenci myśleli, że dostają prawdziwy lek przeciwbólowy. Jedna trzecia z badanych przez Levine pacjentów odczuła wyraźne zmniejszenie bólu w wyniku iniekcji soli fizjologicznej. Kiedy Levine podał badanym pacjentom lek blokujący działanie endorfin pacjenci na nowo odczuwali ból.

Po badaniach badaniach przeprowadzonych przez Jon Levine przed blisko 40 laty, inni uczeni studiowali detale mechanizmów wywoływanych przez placebo w mózgu człowieka. W wyniku tych badań stwierdzono ze apteka ludzkiego mózgu dysponuje nie jednym ale wieloma procesami wpływającymi na ludzkie samopoczucie.

Najlepsze efekty leczenia z użyciem placebo obserwujemy w leczeniu depresji, lęku i uzależnień. Jest to spowodowane faktem, że placebo działa podobnie do leków psychiatrycznych. Badacze z Uniwersytetu w Harvardzie przeanalizowali duże ilości danych z badań klinicznych przeprowadzonych przez firmy farmaceutyczne. Wynikiem tej analizy było stwierdzenie, że leki przeciwdepresyjne typu Prozac wywołują mały efekt poza efektem placebo.  Ale badacze w tym temacie nie są zgodni. Uczeni z Uniwersytetu w Goteborgu (Sahlgrenska) całkiem niedawno doszli do wniosku przeciwnego – mianowicie – leki przeciwdepresyjne mają o wiele lepsze efekty niż placebo.

Niezależnie od różnic w działaniu placebo i „prawdziwych leków” jedno jest pewne ! Każda terapia daje lepsze rezultaty jeśli lekarze okazują swoim pacjentom współczucie i zainteresowanie. Badania naukowe pokazują, że w zasadzie wszystkie symptomy są potęgowane przez stres, lęk i negatywne oczekiwania – negatywne myślenie o wynikach leczenia.

Sportowcy trenujący biegi długodystansowe znają z autopsji uczucie kiedy dobiegając do linii mety czują się bardzo zmęczeni i wtedy dostają przypływ nowej energii. Fizjolodzy sportowi tłumaczą to zjawisko w ten sposób : kiedy mózg sportowca ocenia, że pozostały do przebiegnięcia odcinek jest krótki, wtedy mózg decyduje, że bezpieczne dla organizmu jest oddanie większych zasobów energii mięśniowej. Ta wiedza może być użyteczna dla sportowców. Bycie wyczerpanym przed ukończeniem długiego biegu nie jest równoznaczne, że organizm nie ma więcej do wyzwolenia energii ze swoich zapasów. Oczywiście powinniśmy być wyczuleni na sygnały jakie dają nasze mięśnie ale nie musimy być sterowani przez zmęczone mięśnie. To mózg sportowca ma sterująca rolę w kontroli fizycznego zmęczenia. Poparciem dla tej  hipotezy jest znany fakt, że substancja poprawiająca naszą sprawność fizyczną jaką jest kofeina – działa na centralny system nerwowy a nie na mięśnie.

Kiedy zawodowi kolarze dostają pigułki albo napoje zawierające placebo i są informowani, że to substancje poprawiające sprawność fizyczną wtedy pedałują szybciej niż zwykle. Takie zachowanie tłumaczy się tym, że placebo zwiększa wiarę we własne siły i uwalnia zapasy energii potrzebnej do większego wysiłku a magazynowane przez kontrolujący mózg na „czarną godzinę”.

Czy my sami – jako potencjalni pacjenci – możemy coś zrobić żeby wykorzystać efekt placebo w czasie ewentualnej kuracji z powodu jakiejś choroby ? Badania naukowe potwierdzają wagę stworzenia przez pacjentów pewnych rytuałów w czasie terapii. Powinno się na przykład zażywać leki o stałej porze dnia a także wyobrażać sobie potencjalne efekty działania tych leków. Niezmiernie ważny w procesie leczenia jest stan naszego umysłu a także nasze pozytywne oczekiwania związane ze stosowanym leczeniem.

Diagnozy są dziećmi swojego czasu. Diagnozy powstają, sa nowoczesne i modne a potem ulegają zapomnieniu. Jestem lekarzem od prawie 30 lat (1988-2018). W tym czasie zmieniła sie panorama chorób. Dominujące kiedyś choroby układu ruchu zastąpiły choroby psychiczne. Choroby układu krążenia w dalszym ciągu są główną przyczyną zgonów ale coraz częściej przyczyna śmierci w ostatnich latach są choroby nowotworowe Wspólcześnie występują również takie choroby i diagnozy o których nie uczyłem sie w czasie moich studiow medycznych (1982-1988). Do tych chorób należy na przykład fibromialgia i borelioza.

Kryteria diagnostyczne fibromialgii przedstawiło Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne w 1990 roku. Około 15 lat temu – kiedy to z polskimi kolegami i koleżankami robiłem szwedzką specjalizację z medycyny ogólnej – wyrażaliśmy zdziwienie częstym rozpowszechnieniem tej choroby wśród pacjenów szwedzkich. Z tego co aktualnie obserwuję w swojej praktyce to fibromialgia jest częstą diagnozą nie tylko w Szwecji ale też coraz częstszą w Polsce.

Innym przykładem nowej choroby jest borelioza. Borelioza jest najczęstsą chorobą odkleszczową na półkuli pólnocnej. Zakażenie człowieka następuje poprzez ślinę lub wymiociny kleszcza. Rumień wędrujący jest najczęstszym objawem wczesnej postaci boreliozy. Zakażenie jest skutecznie leczone za pomocą antybiotyków z grupy penicylin, cefalosporyn lub tetracyklin. W 2004 roku w Polsce liczba zachorowań wynosiła 3817, a w 2016 roku już 21200.

Lekomania to nie jest nowy problem w praktyce lekarskiej w Polsce i w innych krajach wysokorozwinietych w tym w Szwecji. Ale według moich obserwacji problem ten w ostatnich latach przybiera niepokojące rozmiary. Częściowo problem ten wywołany jest agresywną reklamą leków bez recepty ale też leków recepturowych. Innym powodem jest irracjonalna wiara niektorych pacjentów w to że leki moga wyleczyć każdą dolegliwość. A że oferta firm farmaceutycznych wydaje się być nieskończona to i występowanie przypadków lekomanii staje się coraz częstsze.Jeszcze większym problemem medycznym i społecznym jest lekozależność czyli zależność lekowa. Uzależnienie od leków polega na przymusie zażywania leków w celu doznania oczekiwanego efektu psychicznego lub fzycznego. Lekozależność najczęściej obejmuje leki przeciwbólowe, nasenne, dopingujące i euforyzujące.

Biegunowo odmiennym problemem wspólczesnych lekarzy praktyków jest nieuzasadniony lęk pacjentów przed zażywaniem leków i stosowania szczepionek. Wielu pacjentów i ich rodzin ma przesadny lęk przed zażywaniem leków. W takich przypadkach lekarze najczęściej słyszą, że po przeczytaniu ulotki leków informującej o objawach ubocznych pacjent odstępuje od planowanego leczenia z obawy przez niepożądanymi skutkami. Na nic zdają się tłumaczenia lekarza, że lekkie objawy uboczne nie stanowią zagrożenia dla zdrowia a ciężkie objawy uboczne występują bardzo rzadko a ryzyko ich wystąpienia jest praktycznie zerowe. Jeszcze większym problemem we współczesnej medycynie jest unikanie szczepień ochronnych. Przykładem skutków unikania szczepień jest powrót wysoce zaraźliwej choroby zakaźnej wieku dziecięcego. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia w 1990 roku na świecie było 630000 zgonów wywołanych odrą a w roku 2011 liczba ta zmniejszyła się do 158000. Oblicza się że szczepienia przeciw odrze zapobiegają rocznie 1 milionowi zgonów. Mimo tego wielu rodziców decyduje o rezygnacji z szczepień przeciwko odrze ale tez przeciwko innym chorobom z powodu nieuzasadnionych obaw przed ewentualnymi komplikacjami poszczepiennymi.

Fibromialgia, borelioza, lekomania i lekofobia to nowe choroby w praktyce lekarzy z mojego pokolenia (czyli ostatnich 30 lat). Ale niektóre choroby sa rzeczywiście nowe i nie wystepowały w czasach przed rewolucją informatyczną. Pojawienie sie nowych chorób i w efekcie nowych diagnoz wiąże się z powszechnym użytkowaniem komputerów i telefonów komórkowych. W epoce komputerów, komórek i internetu czyli w ciągu minionych 20 lat pojawiły sie następujące problemy zdrowotne – realne choroby i wirtualne problemy (choroby z nadmiaru techniki i technologii w życiu zawodowym i prywatnym) :

1. Google hipochondria nazywana tez cyberhipochondrią. Zadebiutowała po powstaniu Googla w roku 1998. Manifestuje się panicznym lękiem po wpisaniu swoich objawów w wyszukiwarce Google. Pacjenci doktora Google wybierają zwykle poważne diagnozy i rzadko zadawalają sie odpowiedzią że problem zdrowotny jest banalny. .
2. Stany lękowe u użytkowników Facebooka. Lęki wywołane mniejszą ilością lajków niż oczekiwana w reakcji na wpisy na Facebooku. ”Czy wpis był zły ?”, ”Czy mój wpis był wystarczająco ciekawy?”, ”Nikt mnie nie lubi?”, ”Dlaczego wszyscy mnie nienawidzą?” Dlaczego życie moich przyjaciół jest bardziej ekscytujące i przyjemniejsze niż moje?”.
3. Chlamydia wywołana kontakem seksualnym z partnerem poznanym na portalu randkowym Tinder. Epidemia zapaleń cewki moczowej u mężczyzn i zapaleń szyjki macicy u kobiet po powstaniu w 2012 roku Tindera – mobilnego portalu randkowego korzystającego z technologii lokalizacji.
4. Zespół RSI (ang. repetitive strain injury) to zespół dolegliwościspowodowanych chronicznym przeciążeniem mięśni i scięgien. Syndrom ten wywołuje bóle mieśni i scięgien : rąk, nadgarstka, przedramienia, łokcia, barku i szyji. Częsta choroba wsród pracowników IT, sekretarek a także u osób, którzy w domu spędzają wiele godzin przy komputerze przeglądając internet lub grając w gry komputerowe. Zespół RSI jest spowodowany wykonywaniem powtarzających się czynności obsługi komputera za pomocą myszy i klawiatury (długotrwałe powtarzanie monotonnych czynności). 
5. Bóle kciuka u posiadacza telefonu komórkowego. Nazywane także androidartros. Diagnoza znana od czasów wylansowania Iphone w 2007 roku. Objawem tej choroby jest ból w stawie śródręczno-paliczkowym kciuka po zbyt długim skrolowaniu (scrollowaniu) na telefonie komórkowym.
6. Sms-złamania. Wspólna diagnoza dla wszystkich złaman kości wywołanych wypadkami spowodowanych brakiem uwagi podczas sms-owania w czasie prowadzenia rowerów, samochodów i innych pojazdów.

Ostatnio miałem okazję zapoznać się z fascynująca książką opisującą dramatyczny stan polskiej służby zdrowia. Poniżej zamieszczam szczególnie interesujące cytaty:

 

W ortopedii przyjmowanie pacjentów jest nieco skomplikowane. Bo najpierw musisz przyjąć, zbadać pacjenta, wysłać go na zdjęcie. Wraca ze zdjęcia. Musisz to zdjęcie ocenić, bo nie oceni tego radiolog. A nawet jeśli oceni, to i tak ty musisz ocenić drugi raz, bo klasyfikacja radiologiczna nie zawsze jest zgodna z naszą. Potem musisz na przykład nastawić złamanie, założyć gips. Człowiek orkiestra! Nawet gips zakładasz! Wszędzie na Zachodzie są od tego technicy, pielęgniarze, gipsiarze. Ale w Polsce właściwie instytucja gipsiarza zamarła. Są pojedyncze miejsca jeszcze w Warszawie. No więc ten pacjent wraca, a ty jeszcze musisz napisać mu kartę badania, zrobić wywiad, obserwację, wypisać receptę, zwolnienie. To jest bez sensu – bo po co kształcimy lekarza? Żeby gipsował? Żeby wypełniał papierki? Niech to robi ktoś inny. Ktoś mniej wykwalifikowany. Lekarz ma być najważniejszy, on ma decydować o sposobie leczenia. Myślę, że te wszystkie niepotrzebne czynności męczą nas najbardziej.

strona 40

Starsi boją się uczyć młodszych, boją się konkurencji, bo boją się, że młodszy będzie lepszy. W wielu miejscach tak jest, że młodzi nie są dopuszczani do roboty. Są od papierów, od zajmowania się pacjentami, natomiast na operację to mogą patrzeć zza pleców, ewentualnie być trzecią czy czwartą parą rąk, potrzymać haki. Polska medycyna to system feudalny. Ci na górze spijają śmietankę, ci na dole ogryzają ochłapy.

strona 108

Zauważyłem, że zacząłem się uzależniać się od pracy. W sumie było mi obojętne, czy śpie w domu, czy śpię w szpitalu. Ewidentnie przesadzałem z pracą. Zahamowałem ze względu na żonę i dzieci. Dziwnie się czułem, że ich nie widuję, że przynoszę tylko kasę do domu, znów myślę o pracy. Gdybym był sam, z powrotem, jak koledzy, rzuciłbym się w pracę i zasuwał do upadłego. Etat, przychodnia, dyżury i jeszcze trochę dyżurów. (śmiech) Bo co by mnie hamowało, żeby zdobyć jeszcze większe pieniądze? Mógłbym napchać się i może później sobie odetchnąć. Z odłożoną kupką pieniędzy. Nie wiem tylko, czy uda mi się tak łatwo wyhamować mimo rodziny. Znam kolegów, którzy mają już wszystko, ale ciągle jest im mało. Myślę, że praca ich pożarła. Nie ma w ich życiu niczego poza szpitalem. Choć oczywiście mają rodziny, czasem nawet przykładne, uchodzące za szczęśliwe.

strona 116

W Polsce jest nas mało. W stosunku do liczby mieszkańców liczba lekarzy jest niewielka, jeśli porównywać z innymi krajami europejskimi. Jednak to nie jest główny problem. Zasadniczym problemem jest organizacja pracy. W moim szpitalu obowiązkiem lekarzy jest na przykład numerowanie stron w historii choroby. Nie mogłaby tego robić sekretarka? Dlaczego nie możemy prowadzić historii chorób w komputerze? Jest taka sytuacja: jedna osoba wychodzi po dyżurze, druga ma dyżur, w związku z tym nie operuje, dwie są przy operacji. A nas siedzi tutaj, w gabinecie, piatka. Pięciu potencjalnych chirurgów, którzy mogliby na przykład wykonać jakiś zabieg albo konsultować. Ale nie! Jesteśmy zajęci, gdyż robimy wypisy i numerujemy historię chorób. Jesteśmy na jałowym biegu. Można by nas dużo lepiej spożytkować. Co my właściwie robimy, skoro powinniśmy być na bloku operacyjnym?

strona 121

LEKARZ NA OSTATNIM ROKU REZYDENTURY:

Koniec rezydentury? Masz wtedy dobrze ponad trzydzieści lat. Jakoś tak to wszystko przeleciało. Nie jesteś już młody. Teraz znów masz kłopoty. Do tej pory płaciło za ciebie państwo. Czy szpital cię zatrudni za “swoje” pieniądze? Jeśli zatrudni, to pięknie. Jednak nagle uświadamiasz sobie, że być może wcale nie będziesz zarabiać dużo więcej jako specjalista. Tak jest na przykład w moim szpitalu. Dlaczego? Specjalista zgadza się na małą stawkę, byle tylko się zaczepić. No więc wracamy do punktu wyjścia. Niby jestem specjalistą, ale o ile chcę normalnie utrzymać rodzinę, i tak muszę zatrudniać się w biedronce. Znów muszę pracować od świtu do zmroku. Czy to kiedyś się kończy? Marazm, jakiś potworny marazm dopada nas w tym zawodzie. Pracuję, pracuję i widzę tylko bezsilność.

Co to jest biedronka?

To praca w tych wszystkich prywatnych przychodniach, luxmedach i innych. Tam się dorabia.

 

Dlaczego nazywacie to biedronkami?

Ponieważ idziemy tam po wielu godzinach pracy, zmęczeni. Jesteśmy jak te panie przy kasie, które obsługują klientów. Mechanicznie, bezosobowo, bez najmniejszej satysfakcji.

strona 131

LEKARZ STAŻYSTA

 

Czeka się dwa lata w kolejce do endokrynologa, a jest jedno miejsce na województwo na tę specjalizację. O co chodzi? Nikt nie widzi tych kolejek? Czy może koledzy z endokrynologii nie chcą robić sobie konkurencji? Osobiście stawiam na tę drugą opcję. No bo po co dopuszczać kogoś do koryta.

Ale widać też jakieś kompletne lekceważenie rzeczywistości. Spójrzmy na specjalizację o nazwie geriatria. Z tego, co wszyscy wiemy, nasze społeczeństwo będzie się starzeć. Będzie lawinowo chorować. Znamy statystyki – wyże, niże, wszystko jest opisane. No ale nie mamy lekarzy geriatrów. Ilu ich jest? Trzystu pięćdziesięciu w całej Polsce! No to kształćmy ich! Otwierajmy rezydentury, łatajmy ten deficyt, który za chwilę będzie naprawdę potężny. Niestety nie ma miejsc na rezydenturach. Dlaczego? Jest za mało specjalistów, którzy mogliby uczyć kolejnych. No ale jakoś nikt nie bije na alarm. A więc jesteśmy błyskawicznie starzejącym się społeczeństwem, którego za chwilę nie będzie miał kto leczyć. Wszyscy to wiedzą. Będą powstawać jak grzyby po deszczu prywatne zakłady opieki dla osób starszych. To będzie wielki biznes. Ale Ministerstwa Zdrowia jakoś to nie rusza.

strona 150

Opowiem wyjątkowo przykrą dla naszego środowiska historię. Pakiet onkologiczny był oprotestowany przez profesorów i wielu lekarzy. Dlaczego? Zacznijmy od tego, że choroba nowotworowa jest specyficzną chorobą. Liczy się czas. Tymczasem pacjenci są przepychani od gabinetu do gabinetu. Pacjent, który słyszy najgorszą diagnozę, jaką można mieć w życiu: “rak”, dostaje jednocześnie informacje, że się musi skonsultować radiologicznie. Idzie na USG, ale tam kolejka. Nie ma czasu, więc idzie prywatnie. Po USG musi się skontaktować z chemioterapeutą. No ale tam kolejka. Znowu idzie prywatnie. Inne badania? Kolejka. Znów płaci prywatnie.

Na czym polega pakiet? NFZ mówi do lekarzy: zapłacimy za leczenie raka bez żadnych limitów. Warunki są takie: zdiagnozujecie pacjenta całkowicie w dziewięć tygodni, czyli nie będziecie go odsyłali od drzwi do drzwi, oraz stworzycie konsylium. To znaczy, żeby dostać kasę, przy stole musi usiąść: chirurg, chemioterapeuta, radioterapeuta i psycholog. Muszą przyjąć tego pacjenta, narysować mu drogę jego leczenia i potem za terminowe leczenie będą dostawali pełną kasę bez limitu. To miało dawać gwarancję, że będzie szybko i bez odsyłania od drzwi do drzwi. Zwiększało to szanse pacjenta na przeżycie. I to właśnie wywołało całkowity protest środowiska onkologicznego.

strona 246

LEKARZ ANESTEZJOLOG

Jak racjonalizuje się złe zachowania? Wezmę łapówkę, bo taki jest ten świat? I tak go nie zmienię? Nie. Człowiek mówi sobie: “Jestem lekarzem, należy mi się”. Bycie lekarzem w Polsce nie daje już przynależności do wyższej klasy społecznej. To nie jest zawód prestiżowy. A więc jedynym wyjściem jest być bogatym, posiadać. Jeśli nie będziesz bogaty, okaże się, że nie masz żadnego statusu i jesteś lumpeninteligencją. No więc nie ma wyjścia. Skoro nikt nas nie szanuje, skoro pracujemy jak konie, to przynajmniej będziemy żyli jak królowie, będzie nas stać na wszystko. Samochody, drogie meble, wypasione domy. Wie pan, jak my żartujemy? Schody w domu, które kosztują poniżej 100 tysięcy złotych, to nie są schody, tylko drabina. 

strona 286

Gorąco polecam lekture książki Małgorzaty Soleckiej -”Służba zdrowia? Jak pokonać chory system”. Poniżej prezentuję liste cytatów, które szczególnie przyciągnęły moją uwagę w czasie lektury tej pozycji.

W​ ​ końcu​ ​ znalazł​ ​ się​ ​ dziennikarz,​ ​ który​ ​ przebrnął​ ​ przez​ ​ gąszcz​ ​ absurdów​ ​ i ​ ​ dokonał​ ​ rzetelnej analizy​ ​ tego​ ​ ciężko​ ​ chorego​ ​ systemu.

prof.​ ​ Janusz​ ​ Skalski

Brałem​ ​ tę​ ​ książkę​ ​ do​ ​ ręki​ ​ bez​ ​ wiary​ ​ w ​ ​ to,​ ​ że​ ​ znajdę​ ​ w ​ ​ niej​ ​ rzetelną​ ​ analizę​ ​ stanu​ ​ ochrony zdrowia,​ ​ że​ ​ czymś​ ​ mnie​ ​ zaskoczy. Myliłem​ ​ się.
Książkę​ ​ polecam​ ​ wszystkim,​ ​ zwłaszcza​ ​ zatrudnionym​ ​ w ​ ​ ochronie​ ​ zdrowia,
parlamentarzystom,​ ​ decydentom​ ​ od​ ​ spraw​ ​ lecznictwa,​ ​ ministrowi​ ​ zdrowia​ ​ oraz​ ​ opozycji.​ ​ Oby z​ ​ pokorą​ ​ ją​ ​ przeczytali​ ​ i ​ ​ wyciągnęli​ ​ wnioski.​ ​ Dla​ ​ dobra​ ​ nas​ ​ wszystkich.

prof.​ ​ Janusz​ ​ Skalski

Statystyczny​ ​ Kowalski​ ​ w ​ ​ ramach​ ​ podatków​ ​ i ​ ​ składek​ ​ zdrowotnych​ ​ łoży​ ​ na​ ​ polską​ ​ slużbę zdrowia​ ​ około​ ​ 1,7​ ​ tysiąca​ ​ złotych​ ​ rocznie.​ ​ Z ​ ​ własnej​ ​ kieszeni​ ​ wykłada​ ​ co​ ​ roku​ ​ kolejne​ ​ tysiąc złotych. Oczywiście​ ​ statystyczny​ ​ Kowalski​ ​ nie​ ​ istnieje.​ ​ Składek​ ​ nie​ ​ płacą​ ​ przecież​ ​ dzieci, całkiem​ ​ duża​ ​ grupa​ ​ Kowalskich.​ ​ Podatków​ ​ i ​ ​ składek​ ​ zdrowotnych​ ​ nie​ ​ płacą​ ​ w ​ ​ ogóle​ ​ – ​ ​ albo płacą​ ​ je​ ​ w ​ ​ symbolicznej​ ​ wysokości​ ​ – ​ ​ również​ ​ niektórzy​ ​ dorośli,​ ​ np.​ ​ pracujący​ ​ o ​ ​ umowach​ ​ o dzieło.​ ​ Ciężar​ ​ utrzymania​ ​ publicznej​ ​ służby​ ​ zdrowia​ ​ nie​ ​ rozkłada​ ​ się sprawiedliwie.​ ​ Podobnie jak​ ​ niesprawiedliwy​ ​ jest​ ​ cały​ ​ system​ ​ podatkowy. Publiczna​ ​ danina​ ​ w ​ ​ największym​ ​ stopniu​ ​ obciążeni​ ​ są​ ​ pracownicy​ ​ zatrudnieni​ ​ na umowach​ ​ o ​ ​ pracę.​ ​ Najwiecej​ ​ z ​ ​ wlasnej​ ​ kieszeni​ ​ za​ ​ leczenie​ ​ placa​ ​ zas​ ​ osoby​ ​ pracujaca​ ​ na wlasny​ ​ rachunek​ ​ oraz​ ​ … ​ ​ emeryci.​ ​ Ci​ ​ pierwsi,​ ​ bo​ ​ mogą​ ​ sobie​ ​ na​ ​ to​ ​ pozwolić.​ ​ Ci​ ​ drudzy​ ​ – ​ ​ bo muszą.

strona 65

Przychodzi​ ​ matka​ ​ z ​ ​ corka​ ​ do​ ​ przychodni.

– Do​ ​ ortodonty?​ ​ W ​ ​ poniedziałek​ ​ za​ ​ 8 ​ ​ lat.
– Ale​ ​ rano​ ​ czy​ ​ popoludniu
– A​ ​ co​ ​ to​ ​ za​ ​ roznica
– Bo​ ​ rano​ ​ jestesmy​ ​ zapisane​ ​ do​ ​ okulisty

strona 68

Odrzucenie​ ​ możliwości​ ​ dopłacania​ ​ przez​ ​ pacjentów​ ​ do​ ​ świadczeń​ ​ powoduje​ ​ kurozialne sytuacje.​ ​ Polski​ ​ pacjent​ ​ nie​ ​ może​ ​ na​ ​ przykład,​ ​ zgodnie​ ​ z ​ ​ prawem,​ ​ poddać​ ​ się​ ​ refundowanej przez​ ​ NFZ​ ​ operacji​ ​ zaćmy,​ ​ w ​ ​ której​ ​ zostaną​ ​ użyte​ ​ inne,​ ​ lepsze​ ​ soczewki​ ​ niż​ ​ te​ ​ za​ ​ które​ ​ płaci Fundusz.​ ​ Alternatywa​ ​ jest​ ​ dokładnie​ ​ taka​ ​ sama​ ​ jak​ ​ w ​ ​ całym​ ​ systemie​ ​ – ​ ​ albo​ ​ operacja państwowa​ ​ z ​ ​ najtańszymi​ ​ soczewkami​ ​ albo​ ​ pełnopłatny​ ​ zabieg,​ ​ w ​ ​ którym​ ​ pacjent​ ​ płaci​ ​ z własnej​ ​ kieszeni​ ​ za​ ​ procedurę​ ​ i ​ ​ za​ ​ lepsze,​ ​ nowocześniejsze​ ​ soczewki.​ ​ Jednak​ ​ jest​ ​ od
pewnego​ ​ czasu​ ​ i ​ ​ trzecia​ ​ możliwość:​ ​ wyjazd​ ​ do​ ​ Czech​ ​ na​ ​ operację​ ​ – ​ ​ trzeba​ ​ co​ ​ prawda zapłacić​ ​ z ​ ​ własnej​ ​ kieszeni,​ ​ ale​ ​ NFZ​ ​ zwraca​ ​ znaczną część​ ​ i ​ ​ pacjent​ ​ de​ ​ facto​ ​ płaci​ ​ tylko​ ​ za lepsze​ ​ soczewki.​ ​ W ​ ​ dodatku​ ​ omija​ ​ gigantyczną​ ​ kolejkę​ ​ do​ ​ polskiego​ ​ okulisty. ​

strona 76

Podstawowym​ ​ problemem​ ​ jest​ ​ brak​ ​ informacji.​ ​ Kto​ ​ ma​ ​ informacje​ ​ ten​ ​ ma​ ​ władzę. Tymczasem​ ​ z ​ ​ służbie​ ​ zdrowia​ ​ brakuje​ ​ podstawowego​ ​ narzędzia:​ ​ systemu​ ​ informatycznego. Jest​ ​ XXI​ ​ wiek,​ ​ świat​ ​ rozwija​ ​ kolejne​ ​ projekty​ ​ e-zdrowia,​ ​ a ​ ​ Polska​ ​ pod​ ​ względem informatyzacji​ ​ tego​ ​ podstawowego​ ​ obszaru​ ​ usług​ ​ publicznych​ ​ tkwi​ ​ jeszcze​ ​ niemal​ ​ wczasach​ ​ króla​ ​ Ćwieczka.​ ​ Narodowy​ ​ Fundusz​ ​ Zdrowia​ ​ prowadzi​ ​ wprawdzie​ ​ rejestry kolejkowe,​ ​ ale​ ​ mają​ ​ one​ ​ wartość​ ​ w ​ ​ dużej​ ​ mierze​ ​ poznawczą.​ ​ Można​ ​ się​ ​ z ​ ​ nich​ ​ dowiedzieć, ile​ ​ czasu​ ​ przeciętnie​ ​ pacjent​ ​ musi​ ​ czekać​ ​ na​ ​ określony​ ​ zabieg.

strona 98

“Wyrzucili​ ​ pacjentów​ ​ dla​ ​ matki​ ​ pani​ ​ minister”​ ​ – ​ ​ okładka​ ​ tabloidu​ ​ nie​ ​ pozostawia​ ​ wątpliwości. “Pani​ ​ minister”​ ​ to​ ​ Beata​ ​ Małecka​ ​ – ​ ​ Libera,​ ​ wiceminister​ ​ zdrowia.​ ​ Nawet​ ​ więcej,​ ​ pełnomocnik rządu​ ​ do​ ​ spraw​ ​ zdrowia​ ​ publicznego,​ ​ bliska​ ​ współpracowniczka​ ​ premier​ ​ Ewy​ ​ Kopacz.​ ​ Żeby
zapewnić​ ​ “prawo​ ​ do​ ​ intymności​ ​ oraz​ ​ prywatności”​ ​ dla​ ​ mamy​ ​ wysokiej​ ​ urzędniczki państwowej,​ ​ dyrekcja​ ​ szpitalu​ ​ w ​ ​ Dąbrowie​ ​ Górniczej​ ​ zarządza​ ​ usunięcie​ ​ pozostałych chorych​ ​ z ​ ​ 6 ​ ​ osobowej​ ​ sali​ ​ i ​ ​ zapewnia​ ​ przewileniowanej​ ​ pacjentce​ ​ nowoczesne,​ ​ komfortowe łóżko.​ ​ Inni​ ​ chorzy​ ​ leżą​ ​ na​ ​ zwykłych,​ ​ starych​ ​ łóżkach.
Pani​ ​ minister​ ​ poza​ ​ medialną burzą​ ​ nie​ ​ spotykają jednak​ ​ żadne​ ​ nieprzyjemności. Opozycja​ ​ nie​ ​ naciska​ ​ na​ ​ wyjaśnienia,​ ​ politycy​ ​ zdają​ ​ się​ ​ omijać​ ​ temat​ ​ – ​ ​ co​ ​ w ​ ​ czasie​ ​ kampanii wyborczej​ ​ może​ ​ dziwić​ ​ szczególnie.​ ​ “W​ ​ Szwecji,​ ​ gdzie​ ​ panuje​ ​ wręcz​ ​ kult​ ​ równości,​ ​ polityk pewnie​ ​ spaliłby​ ​ się​ ​ ze​ ​ wstydu.​ ​ Założę​ ​ się,​ ​ że​ ​ tam​ ​ nikomu​ ​ nie​ ​ przyszłoby​ ​ nawet​ ​ do​ ​ głowy
przenosić​ ​ pacjentów,​ ​ żeby​ ​ zrobić​ ​ miejsce​ ​ krewnemu​ ​ polityka.​ ​ A ​ ​ do​ ​ tego​ ​ sprowadzać​ ​ mu specjalne,​ ​ komfortowe​ ​ łóżko,​ ​ których​ ​ inni​ ​ chorzy​ ​ nawet​ ​ na​ ​ oczy​ ​ nie​ ​ widzieli.​ ​ Taki​ ​ polityk byłby​ ​ skończony.”​ ​ – ​ ​ komentuje​ ​ Judyta​ ​ Watoła,​ ​ dziennikarka​ ​ Gazety​ ​ Wyborczej,​ ​ od​ ​ lat zajmująca​ ​ się​ ​ problemami​ ​ służby​ ​ zdrowia.

strona 145

Medycyna​ ​ personalizowana?​ ​ Wiesz​ ​ co​ ​ dla​ ​ mnie​ ​ znaczy​ ​ “medycyna​ ​ personalizowana”?​ ​ Żeby lekarz​ ​ podniósł​ ​ oczy​ ​ znad​ ​ papierów,​ ​ spojrzał​ ​ na​ ​ mnie​ ​ i ​ ​ przez​ ​ chwile​ ​ potraktował​ ​ mnie​ ​ jak człowieka,​ ​ a ​ ​ nie​ ​ jak​ ​ jednostke​ ​ chorobowa​ ​ z ​ ​ ​ typowo​ ​ umiejscowionym​ ​ guzem. -​ ​ Słyszę​ ​ w ​ ​ pewnym​ ​ momencie​ ​ od​ ​ jednej​ ​ z ​ ​ pacjentek​ ​ na​ ​ dorocznym​ ​ spotkaniu​ ​ chorych
onkologicznych.

strona 168

O​ ​ znieczulenie​ ​ przy​ ​ porodzie​ ​ batalie​ ​ toczyły​ ​ się​ ​ od​ ​ lat.​ ​ Przez​ ​ długi​ ​ czas​ ​ szpitale​ ​ traktowały​ ​ je jako​ ​ usługę​ ​ ponadstandardową​ ​ i ​ ​ pobierały​ ​ opłatę,​ ​ zwykle​ ​ kilkaset​ ​ złotych​ ​ – ​ ​ uzasadniając​ ​ to koniecznością obecności​ ​  anestezjologa.​ ​ Zdarzały​ ​ się​ ​ sytuacje,​ ​ w ​ ​ których​ ​ rodząca​ ​ musiała
podpisywać​ ​ zgodę na​ ​ opłatę​ ​ za​ ​ znieczulenie​ ​ w ​ ​ trakcie​ ​ akcji​ ​ porodowej.​ ​ W ​ ​ 2015​ ​ wydawało się,​ ​ że​ ​ problem​ ​ dostępności​ ​ znieczulenia​ ​ w ​ ​ czasie​ ​ porodu​ ​ jest​ ​ już​ ​ rozwiązany.​ ​ NFZ​ ​ ogłosił, że​ ​ płaci​ ​ szpitalom​ ​ dodatkowo​ ​ za​ ​ każdy​ ​ poród​ ​ ze​ ​ znieczuleniem​ ​ 400​ ​ złotych​ ​ (sam​ ​ poród​ ​ jest wyceniony​ ​ na​ ​ około​ ​ 1800​ ​ złotych).​ ​ I ​ ​ co?​ ​ I ​ ​ w ​ ​ 20​ ​ na​ ​ 24​ ​ szpitale,​ ​ rodzące​ ​ nie​ ​ miały​ ​ szans​ ​ na
znieczulenie​ ​ – ​ ​ ze​ ​ względu​ ​ na​ ​ nieobecność​ ​ specjalisty.

To​ ​ torturowanie​ ​ kobiet​ ​ – ​ ​ mówi​ ​ rzecznik​ ​ Izby.​ ​ Szpitale​ ​ zaś​ ​ tłumaczą,​ ​ że​ ​ stawki​ ​ jakie​ ​ NFZ​ ​ płaci za​ ​ porody​ ​ i ​ ​ tak​ ​ nie​ ​ pokrywają​ ​ kosztów,​ ​ zwłaszcza​ ​ w ​ ​ małych​ ​ szpitalach.​ ​ Dodatkowe pieniądze​ ​ z ​ ​ funduszu​ ​ to​ ​ za​ ​ mało​ ​ by​ ​ zapewnić​ ​ stałą​ ​ obecność​ ​ drugiego​ ​ anestezjologa.​ ​ A ​ ​ jeśli w​ ​ szpitalu​ ​ dyżuruje​ ​ tylko​ ​ jeden,​ ​ potrzebny​ ​ jest​ ​ w ​ ​ pierwszej​ ​ kolejności​ ​ na​ ​ bloku​ ​ operacyjnym​ ​ ioddziale​ ​ intensywnej​ ​ terapii.​ ​ Dostępność​ ​ do​ ​ nie​ ​ znieczulenia​ ​ zależy​ ​ też​ ​ od​ ​ regionu.​ ​ Kobiety, które​ ​ rodzą​ ​ w ​ ​ województwie​ ​ lubuskim​ ​ praktycznie​ ​ nie​ ​ mają na​ ​ nie​ ​ szans.

strona 241

Patientcentrerad konsultation

Termen konsultation kommer från latinets consulere att rådfråga. I patientcentrering poängteras att patienten rådfrågor läkaren En patientcentrerad konsultationsmetodik syftar till att effektivisera samtalet mellan läkare och patient, stärka patient-läkarrelationen, samt beakta både patientens och läkarens autonomi.

Trots all tid och engagemang läkare lägger på patientsamtal är problem i patient-läkarkommunikationen vanliga.

Patienter upplever ofta att läkaren inte förstått deras egentliga problem, att de inte blivit tagna på allvar eller fått svar på sina frågor. Samtidig frustreras läkare av att inte nå fram med information och svårigheter att hålla tidsramar.

Patientcentrering erbjuder verktyg som kan minska dessa problem.

Vad är en patientcentrerad konsultation ?

I ett traditionellt patient-läkarsamtal görs en noggrann genomgång av aktuella symtom, tidigare sjukdomar, sociala förhållanden etc. Det är ofta läkarens agenda som styr.

Centralt i en patientcentrerad konsultation är att tidigt ta reda på hela patientens agenda. Denna är inte alltid uppenbar utifrån det första som tas upp.

Ofta används stödorden Tanke, Oro, Önskan eller 3F : Föreställningar, Farhågor, Förväntningar (i engelsk litteratur ICE : Ideas, Concerns. Expectations).

Målet med konsultationen är, förutom det självklara att läkaren gör en välgrundad medicinsk bedömning inom en given tidsram, att läkaren och patienten uppnår en gemensam förståelse.

Förutom att uppfylla värdegrundande mål kan patientcentrering påverka utfallet av konsultationen  och associeras med :

• Nöjdare patient och nöjdare läkarens
• Effektivare konsultationer – patientens problem identifieras mer träffsäkert
• Förbättrade hälsoparameter, såsom psykisk hälsa och fysisk funktionsförmåga
• Färre läkarbesök och kortare vårdtider
• Förbättrad följsamhet och minskad receptförskrivning
• Minskat behov av diagnostiska utredningar och remisser
• Minskad anmälningsrisk

En patientcentrerad konsultation kan definieras utifrån de utfall man vanligtvis använder sig av i patientenkäter som OECDs hälsorapport 2013 :

• Patienten upplever sig lyssnad på.
• Patienten får ställa frågor (även de svåra om tanke och oro) och får svar på dessa.
• Patienten får tillräckligt av den information hen själv bett att få kring orsak och behandling och tillräcklig kunskap för att kunna vara delaktig i beslut om dessa.

För att uppnå detta behövs ofta följande konsultationsverktyg :

• Klargör tidigt patientens agenda med Tanke, Oro och Önskan för att få reda på patientens frågor. Nedanstående underlättar detta. Om konsultationen haltar har man ofta missat någon av dessa, gå tillbaka.
• Håll isär patientens del och läkarens del. Detta hjälper läkaren att få fram patientens agenda vilken är nödvändigt för den fortsatta konsultationen.
• Avbryt inte då patienten beskriver sitt problem – enligt studier tar det i genomsnitt ca 90 sekunder, läkare avbryter ofta efter ca 20 sekunder.
• Använd bekräftelser under samtalet ex ”Det låter besvärligt”, ”Vad bra att du kom”. Bekräftande är även ögonkontakt, vänligt nickande, korta stödsignaler (hm-m, ja) och att frågande upprepa det sista patienten sagt.
• Använd pauser, luckor och tystnad – kan hjälpa patienten komma vidare till den verkliga besök orsaken och våga ställa frågor.
• Använd sammanfattningar under samtalet – förtydligar för läkaren och patienten vad som kommunicerats – bekräftar för patienten att läkaren lyssnar och är mån om att förstå – sammanfattning av läkarens undersökningsfynd och bedömning samt av planering och uppföljning ger patienten möjlighet att ställa klargörande frågor.

En patientcentrerad metod

I Danmark och Sverige lärs kronologin ut än mer strukturerat i tre delar. Konsultationen startar i Patientens del och efter Läkarens del sen resultatet i Gemensam del.

Att låta patienten berätta om de problem hen söker för, utan att bli avbruten, kan uppfattas som en självklarhet. Studier visar att detta sällan lyckas. Läkaren har svårt att hålla tillbaka egna hypoteser och lusten att snabbt försöka lösa problemet, liksom ivern att trösta och lugna tar över. Konsultationens uppdelning i 3 delar motverkar detta. Både läkare och patient kan lugnt koncentrera sig i var sin del av konsultationen som sedan knyts ihop i Gemensam del.

Konsultationen steg för steg, så gör du :

Patientens del

• För att visa att du tror på patientens upplevelse av sina problem börjar du med ett välkomnande och ger ögonkontakt.
• Du inleder med en öppen invitation exempelvis ”Berätta” eller ”Vad vill du ha min hjälp med” och lyssnar lugnt av patienten (tar ca 1-3 minuter). Exempelfråga vid återbesök  ”Vad vill du att vi tar upp idag?”
• Bekräftar fortlöpande patientens upplevelse eller känsla av hur problemet påverkar livet. Exempelvis : ”Det låter besvärligt”, ”Du har haft det jobbigt”, ”Vad bra att du kom”. Bekräftelser legitimerar besöket och ökar chansen att patienten vågar uttrycka sina tankar.
• Sammanfattar patientens beskrivning. Detta är klargörande och lugnande för både patient och läkare och ger patienten möjlighet till korrektioner och tillägg. Exempelfråga : ”Om jag förstått dig rätt så…”. En sammanfattning blir bekräftande i sig.

För att förstå patientens hela besöksorsak behöver du också aktivt klargöra patientens agenda med tankar, oro och önskningar – patientens frågor :

• Tanke   Exempelfrågor : ”Hur har du själv tänkt kring dina besvär?”   ”Du har säkert några frågor du vill ha svar på?”
• Oro   Exempelfråga :   ”Är det något speciellt du oroat dig över och du vill ha svar på?”
• Önskan   Exempelfrågor :   ”Är det något särskilt du tänkt vi skulle göra idag ?”   ”Vad tänkte du att resultatet av dagens besök skulle bli ?”

Frågor om Tanke, Oro och Önskan kan uppfattas ifrågasättande och patienten svara defensivt. Genom att först bekräfta patienten minskar risken för detta.

Exempel på bekräftande fråga : ”Det låter besvärligt att ha så ont, hur har du själv tänkt kring dina besvär”. Eller ”Det låter jobbigt, vad bra att du kom ! Är det något särskild du vill ha min hjälp med ?”

Läkaren sammanfattar patientens del inklusive patientens Tanke, Oro och Önskan och avslutar med exempelvis : ”Har jag förstått dig rätt?”.

”Du har haft det på det eller det viset, du har själv tänkt och oroat dig för och önskar detta – har jag förstått dig rätt – är det något mer du vill tillägga innan jag ställer mina frågor?”.

Patienten görs medansvarig för vad som tas upp under besöket. Exempelfråga : ”Var det något annat du ville ta upp idag ?”.

Vid återbesök eller om patienten har många olika problem och något kanske får vänta : Exempelfrågor : ”Vad är viktigt för dig att vi tar upp idag ?” eller ”Vad vill du att vi fokuserar på idag ?”.

Läkarens del

• Läkaren arbetar differential diagnostiskt. Komplettering av anamnesen, läkaren förklarar i möjligaste mån meningen med sina riktade frågor.
• Klinisk undersökning och eventuella utredningar
• Bedömning

Gemensam del – dialog

• Inled gärna med att sammanfatta patientens Tanke, Oro, Önskan. Detta visar att du förstått varför patienten kommit och att du uppfattat patientens frågor.
• Patienten får i möjligaste mån svar på sina frågor utifrån sin ursprungliga agenda.
• Läkaren ger sin sammanfattande bedömning och patienten ges i möjlig mån underlaget till denna.
• Den på så vis åstadkomma gemensamma förståelsen ligger till grund för vidare planering i samråd med patienten.
• Exempelfråga ”Något du undrar över ?” och ”Vad tar du med dig ?” innan ni tar farväl.

Od diagnozy do terapii – od rozpoznania do leczenia

Proces diagnostyczno-terapeutyczny to dwie zasadnicze składowe konsultacji lekarskiej. Kiedy lekarz rozpoznaje chorobę i nazywa ją po ”imieniu”, wtedy pacjent zadaje pytania dotyczące możliwości leczenia tej choroby. Dzięki postępowi medycyny w ciągu wielu wieków, współcześni lekarze mają do dyspozycji cały arsenał teapeutyczny do zaoferowania pacjentom w ramach medycyny konwencjonalnej, jak również medycyny alternatywnej.

Terapia

Terapia – słowo pochodzi z greckiego therapeia usługa, pielęgnacja, gojenie.

Terapia w języku polskim oznacza leczenie wszelkich problemów zdrowotnych – zarówno somatycznych jak i psychicznych w tym psychospołecznych.

Inna definicja mówi, że terapia to wszystkie czynności profesjonalistów medycznych, których celem jest przywrócenie zdrowia choremu lub poprawa jakości życia chorego.

Farmakoterapia

Farmakoterapia to leczenie chorób przy użyciu leków.

W przypadku często występujących dolegliwości i lekkich urazów sportowych pacjenci lub ich rodziny sami kupują leki bez recepty, które są dostępne nie tylko w aptekach. Każdy z nas miał do czynienia z sytuacją kiedy bolała go głowa, a po zażyciu leku dostępnego bez recepty – na przykład paracetamol – dolegliwość ustąpiła w krótkim czasie bez konieczności wizyty u lekarza.

Czasami w wyniku intensywnego joggingu doznajemy kontuzji stawu kolanowego lub skokowego albo zapalenie ścięgna, które leczymy sami kupując lek bez recepty na przykład ibuprofen.

Któż z nas nie był ofiarą wirusów w sezonie jesienno-zimowym i kto z nas nie kurował się sam lekami reklamowanymi w radio, telewizji czy kolorowych czasopismach. W wielu polskich rodzinach jest zwyczaj łagodzenia objawów chorób wirusowych, występujących w sezonie jesienno-zimowym przy pomocy herbaty z miodem lub sokiem malinowym z dodatkiem dużej ilości cytryny.

Choć reklama leków bez recepty jest dozwolona również w Szwecji to jednak Polska telewizja i polskie radio bije na głowę swoje szwedzkie odpowiedniki, jeśli chodzi o czas antenowy poświęcony reklamie różnych cudownych preparatów, zapewniających super kondycję psychiczną, fizyczną, a także skuteczne i bezpieczne leczenie wszelkiego rodzaju chorób i dolegliwości. Skuteczność reklamy jest wielka w każdej dziedzinie – również w dziedzinie samoleczenia.

W przypadku objawów zwiastujących poważniejszą chorobę pacjenci – często w towarzystwie osób najbliższych – szukają pomocy u lekarza. Większość wizyt u lekarzy rodzinnych w Polsce oraz wizyt u lekarzy ogólnych w Szwecji kończy się przepisaniem leku na receptę. Podobnie większość chorób wymagających specjalistycznej opieki medycznej wymaga stosowania przewlekłego leków   na receptę.

Z przychodni lekarza rodzinnego lub z poradni lekarza specjalisty pacjent udaje się do apteki w celu realizacji recepty lub recept. Farmakologia i farmacja to kolejne dziedziny, których znaczenie w postępach medycyny w leczeniu chorób i objawów chorób jest nie do przecenienia.

Leczenie operacyjne czyli chirurgia

Chirurgia – dziedzina medycyny zajmująca się leczeniem operacyjnym.

Któż z nas nie widział lekarza przebranego do operacji w białych, zielonych lub niebieskich ubraniach szpitalnych z maską na twarzy i skalpelem w ręce ?

Pomyśleć, że kiedyś chirurgia nie była uznawana za dziedzinę medycyny. Na uniwersytetach nie uczono chirurgii. Chirurdzy zdobywali wiedzę i umiejętności w cechach jako czeladnicy. Przed XIX wiekiem uznawano, że lekarze nie są od przecinania, ani krojenia czegokolwiek w tym ludzkiego ciala i że tym zajmują się rzemieślnicy, a nie medycy. Dopiero w XIX wieku chirurgia zaczęła być traktowana jako dział medycyny.

Praca chirurga jest ciągłym wybieraniem mniejszego ryzyka. Niekiedy okazuje się, że mniejszym ryzykiem jest zaniechanie operacji, np. leczenie operacyjne małej przepukliny u pacjenta z ciężką niewydolnością oddechową albo z niewydolnością serca stanowi większe ryzyko niż zaniechanie operacji.

Jeśli jest mowa o chirurgu to ma się na myśli specjalistę chirurgii ogólnej, która zajmuje się  głównie chirurgicznym leczeniem chorób brzucha.

Inne szczegółowe specjalności chirurgiczne to :

• Ortopedia;
• Urologia;
• Chirurgia dziecięca;
• Chirurgia klatki piersiowej;
• Chirurgia naczyniowa;
• Chirurgia sercowo-naczyniowa;
• Chirurgia układu nerwowego;
• Chirurgia onkologiczna;
• Chirurgia urazowa;
• Chirurgia szczękowo-twarzowa.

Psychoterapia

Psychoterapia – stosowanie metod psychologicznych w celu pomocy osobom zmagającym się z różnorodnymi problemami natury psychospołecznej.

Psychoterapia służy poprawie zdrowia psychicznego oraz rozwojowi relacji i umiejętności społecznych. Może dotyczyć radzenia sobie z dokuczliwymi zachowaniami, przekonaniami, obsesjami, myślami lub emocjami.

Termin psychoterapia pochodzi od greckiego psyche – dusza i therapein – leczyć.

Istnieją różne techniki psychoterapeutyczne. Większość polega na regularnych spotkaniach klienta (tak zwykle nazywa się pacjent korzystający z pomocy psychoterapeuty) lub grupy klientów z jednym lub kilkoma terapeutami. Wspólna cechą psychoterapii jest prymat metod psychologicznych, w odróżnieniu od leczenia psychiatrycznego, zorientowanego na metody medyczne i leki. Oczywiście psychoterapia i medycyna mogą się nawzajem efektywnie uzupełniać.

Psychoterapia jest traktowana jako zawód zaufania publicznego, ograniczony wymogiem zawodowej certyfikacji i superwizji i wykonywany przez osoby z wykształceniem psychologicznym lub psychiatrycznym po dodatkowych szkoleniach.

W rozumieniu medycznym należy podzielić psychoterapię na dwie różniące się od siebie dziedziny pomocy psychologicznej : pierwsza dziedzina to ścisła psychoterapia oraz druga to poradnictwo psychologiczne (pomoc psychospołeczna). Psychoterapia sensu stricto jest metodą z wyboru w leczeniu m.in. zaburzeń lękowych i zaburzeń osobowości. Pomoc psychospołeczna jest to mniej sformalizowane pomaganie – tam gdzie nie ma zdiagnozowanej choroby ani zaburzeń, ale jednak pacjent potrzebuje czyjejś pomocy.

Fizjoterapia

Fizjoterapia – zespół metod leczniczych wykorzystujących zjawisko reaktywności organizmu na bodźce. Celem fizjoterapii jest usuwanie różnych dolegliwości, przywracanie sprawności fizycznej, a także  zapobieganie postępowi i nawrotom choroby.

Specjalistami z zakresu stosowania fizjoterapii są fizjoterapeuci.

Rozróżnia się następujące działy fizjoterapii :

• Balneoterapie;
• Klimatoterapie;
• Hydroterapie;
• Kinezyterapie;
• Terapie manualna;
• Masaz leczniczy;
• Ergoterapie;
• Fizykoterapie.

Fizjoterapia  jest pojęciem nierozerwalnie związanym z ”rehabilitacją medyczną”.

Rehabilitacja medyczna – kompleksowe i zespołowe działanie na rzecz osoby niepełnosprawnej fizycznie lub psychicznie, które ma na celu przywrócenie tej osobie pełnej lub maksymalnej do osiągnięcia sprawności fizycznej lub psychicznej, a także zdolności do pracy oraz do brania czynnego udziału w życiu społecznym.

Ze względu na zróżnicowanie oddziaływań rehabilitacja (szczególnie rehabilitacja neurologiczna – neurorehabilitacja) jest często prowadzona przez interdyscyplinarny zespół terapeutyczny składający się z lekarzy różnych specjalności, fizjoterapeutów, terapeutów zajęciowych, pielęgniarek, logopedów, psychologów, itp.

Fizykoterapia

Fizykoterapia – jedna z form fizjoterapii i część medycyny fizykalnej, w której na organizm oddziałuje się rozmaitymi bodźcami fizycznymi pobieranymi z natury (słońce, borowina) lub wytwarzanymi specjalnymi urządzeniami (krioterapia, prądy różnego rodzaju).

Fizykoterapię można podzielić na :

• Elektroterapia (jonoforeza, elektrostymulacja, prądy diadynamiczne);
• Magnetoterapia (oddziaływanie polem magnetycznym);
• Ultrasonoterapia (ultradźwięki);
• Laseroterapia;
• Klimatologia i lecznictwo uzdrowiskowe;
• Balneoterapia ( woda mineralna, borowina, kąpiel solankowa, kąpiel siarkowodorowa, kąpiel kwasowęglowa);
• Hydroterapia (bicze szkockie);
• Aerozoloterapia (wziewania);
• Światłolecznictwo (promienie podczerwone i nadfioletowe);
• Helioterapia (kąpiele słoneczne);
• Termoterapia (oddziaływanie temperatura) :

Krioterapia (miejscowa np. owiewanie zimnym powietrzem lub ogólną np. zabiegi w kriokomorze),

Ciepłolecznictwo (sauna, parafina).

Rozpoznanie choroby i leczenie choroby

Rozpoznanie choroby i leczenie to najważniejsze składowe konsultacji lekarskiej. Pacjent przychodzi do lekarza po to, żeby dowiedzieć się co mu dolega i jakie są możliwości leczenia choroby czy dolegliwości. Prawidłowa diagnoza, czyli prawidłowe rozpoznanie, umożliwia wypowiedzenie się lekarza co do rokowania – prognozy i zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Diagnoza to identyfikacja natury i przyczyny jakiegoś zjawiska. Diagnozowanie jest stosowane w wielu dyscyplinach. Na przykład w IT, gdzie diagnozowanie polega na badaniu związków przyczynowo-skutkowych przy użyciu myślenia logicznego, analizy i doświadczenia.

Diagnoza medyczna

Czasami postawienie diagnozy jest bardzo łatwe, a czasami bywa wyzwaniem. Jeśli chodzi o choroby często występujące, sami pacjenci nie mają trudności w rozpoznaniu choroby. W przypadku chorób rzadko występujących i przebiegających w sposób nietypowy, tylko lekarze mający specjalistyczną wiedzę i wieloletnie doświadczenie zawodowe mają wystarczające kompetencje do postawienia diagnozy.

Diagnoza medyczna, czyli rozpoznanie kliniczne to identyfikacja choroby, na którą cierpi pacjent. Diagnoza medyczna to wniosek wynikający z dokonanej przez lekarza  oceny objawów subiektywnych i objawów obiektywnych oraz badań dodatkowych (badań laboratoryjnych lub badań obrazowych).

Na proces diagnozowania składa się wywiad lekarski (badanie podmiotowe) i badanie lekarskie (badanie przedmiotowe).

Wywiad lekarski – badanie podmiotowe

Na proces diagnozowania składa się wywiad lekarski (badanie podmiotowe) i badanie lekarskie (badanie przedmiotowe).

Wywiad lekarski, wywiad chorobowy, badanie podmiotowe (z greckiego anamnesis) – podstawowa czynność w procesie diagnostycznym polegająca na zbieraniu wywiadu chorobowego.

Wywiad lekarski, czyli badanie podmiotowe składa się z kilku części :

• skargi głównej – powodu, dla którego pacjent zgłosił się do lekarza;
• wyczerpująca informacja na temat aktualnej dolegliwości – powodu, dla którego pacjent szuka pomocy lekarskiej;
• choroby towarzyszące – choroby przewlekłe i przebyte operacje;
• Funkcje narządów i układów – słuch, wzrok, ośrodkowy system nerwowy, serce i naczynia krwionośne, płuca, przewód pokarmowy, narządy moczowo-płciowe, układ ruchu;
• wywiad rodzinny – dotyczy chorób w rodzinie oraz stosunków między członkami rodziny;
• wywiadu społeczno-ekonomicznego – dotyczy sytuacji materialnej chorego, warunków w jakich mieszka i pracuje, używki (papierosy, alkohol, ewentualnie narkotyki);
• aktualna lista leków, które pacjent przyjmuje;
• allergie.

Badanie fizykalne – badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe, czyli fizykalne – część badania lekarskiego składająca się z oglądania (lac. obductio), obmacywania (lac. palpatio), opukiwania (lac. percussio) i osłuchiwania (lac. auscultatio).

Diagnoza kliniczna

Diagnoza kliniczna to diagnoza stawiana na podstawie symptomów zgłaszanych przez pacjenta oraz badania fizykalnego przeprowadzonego przez lekarza. Diagnoza kliniczna to diagnoza bez badań dodatkowych (laboratorium lub rentgen).

Diagnoza laboratoryjna

Diagnoza laboratoryjna to diagnoza oparta głównie na wynikach badań laboratoryjnych, a w mniejszym stopniu na badaniu fizykalnym pacjenta. Na przykład prawidłowo postawiona diagnoza choroby infekcyjnej zwykle wymaga badania podmiotowego i przedmiotowego, ale również badania laboratoryjnego określającego patogen wywołujący infekcje. Innym przykładem jest anemia – prawidłowa diagnoza anemii wymaga badania krwi.

Diagnoza radiologiczna

Diagnoza radiologiczna to diagnoza oparta głównie na wyniku badania obrazowego. Przykładem diagnozy radiologicznej jest złamanie ”zielonej gałązki” (ang. greenstick fracture). Jest to złamanie charakterystyczne dla wieku dziecięcego. Nazwa zaczerpnięta została ze sposobu niecałkowitego przerwania kości przypominającego dosłownie złamanie młodej, giętkiej gałązki krzewu.

Objaw kliniczny

Objaw lub symptom – zaobserwowana właściwość stanu pacjenta poddająca się ocenie lekarskiej stanowiąc podstawę do wnioskowania o czynnościach ustroju, jego narządów i tkanek zarówno w stanie zdrowia, jak i choroby.

Rozróżniamy objawy kliniczne :

1. objawy podmiotowe (subiektywne) – subiektywne odczucia pacjenta, jego osobiste doświadczenie (np. ból, duszność, zmęczenie, itp.),
2. objawy przedmiotowe (obiektywne) – objawy stwierdzane przez lekarza na podstawie badań (np. powiększenie narządu, szmery sercowe, zwiększenie liczby białych ciałek krwi).

Symptomatologia

Nauka zajmująca się opisem i grupowaniem objawów chorobowych jest symptomatologia.

Symptom jest zjawiskiem wywołanym przez chorobę – można powiedzieć, że manifestacją choroby jest właśnie symptom. W medycynie symptomy są pewnego rodzaju wiadomością dla samego pacjenta i następnie lekarza – wiadomością, która jest sygnałem do obserwacji i badania tego zjawiska jakim jest symptom.   

Symptomy zgłaszane przez pacjenta oraz objawy stwierdzane przez lekarza w badaniu pacjenta są zwykle niespecyficzne, ale ich kombinacja zwykle sugeruje określaną diagnozę.

Konstelacja symptomów i objawów niczym układanka puzzli jest podstawą do stawiania hipotezy co do możliwej diagnozy – czyli wskazówką do nazwania choroby ”po imieniu”.

Czasami symptomy nie mają potwierdzenia w badaniu klinicznym i odwrotnie niektóre objawy medyczne nie dają żadnych symptomów. Przykładem jest nadciśnienie tętnicze, które zwykle nie daje żadnych objawów i jest stwierdzane w trakcie badania przez pielęgniarkę lub lekarza. Można inaczej powiedzieć, że chory na nadciśnienie tętnicze jest asymptomatyczny. Lekarz stawia diagnozę choroba nadciśnieniowa u pacjenta, który może nie mieć żadnych symptomów, ale stwierdza się u niego okresowo lub stale podwyższone ciśnienie tętnicze.

Pacjenci zgłaszający się do lekarza ze swoimi dolegliwościami używają najróżniejszych określeń w celu przedstawienia swoich dolegliwości. Najczęściej używanym słowem przez pacjentów jest słowo ”boli” odmieniane przez różne przypadki. Po czasowniku boli pacjenci podają miejsce bólu : głowa, klatka piersiowa, plecy, brzuch, ręka, noga, gardło, ucho, itd. Innymi objawami – symptomami zgłaszanymi przez pacjentów są : gorączka, dreszcze, nudności, wymioty,  zawroty głowy, duszności, kaszel, zmęczenie, pogorszenie słuchu lub wzroku, katar, krwawienie z nosa, problemy z oddawaniem moczu,  krwawienia z pochwy, krwawienia z odbytu, zaparcia, wzdęcia, biegunka, kołatanie serca, obrzęki, bezplodnosc, impotencja, utrata masy ciala, częste oddawanie moczu, trudności w oddawaniu moczu, świąd skóry, wysypka, siniaki, depresja, bezsenność, halucynacje, zaburzenia pamięci, trudności w koncentracji, klaustrofobia, leki  itp.

W XXI wieku pacjenci korzystają coraz częściej z wirtualnych poradników,  gdzie podają swoje objawy – symptomy, odpowiadają na pytania dodatkowe i dostają odpowiedź o możliwości wystąpienia takiej lub innej choroby. Zwykle wirtualna diagnoza lub inaczej e-diagnoza zawiera komentarz, który sugeruje konieczność zgłoszenia się do lekarza i potwierdzenia hipotetycznej diagnozy uzyskanej przy pomocy komputera – inteligentnego, ale czasami omylnego konsultanta medycznego.

Badanie lekarskie = wywiad chorobowy + badanie fizykalne + badania dodatkowe

Badanie lekarskie – badanie przeprowadzone przez lekarza, które formalnie dzieli się na badanie podmiotowe (wywiad chorobowy) i badanie przedmiotowe (fizykalne). Badanie lekarskie najczęściej wiąże się także ze zleceniem badań wymagających laboratorium lub diagnostyki obrazowej.

Medically unexplained physical symptoms (MUPS or MUS)

Medycznie niewyjaśnione symptomy fizyczne to takie symptomy, których przyczyny lekarz badający pacjenta nie jest w stanie wytłumaczyć. Zalicza się do nich glównie nieokreślone bóle mięśniowo – szkieletowe, bóle gardła,, bóle brzucha, zmęczenie, zawroty głowy.

Mimo dużego postępu w medycynie jaki dokonał się w XX wieku lekarze pierwszego kontaktu – w tym lekarze rodzinni – mają na początku XXI wieku – w wielu przypadkach medycznych – problemy z postawieniem diagnozy. Szacuje się, że medycznie niewyjaśnione symptomy stanowią między 15% a 30% konsultacji lekarskich w podstawowej opiece zdrowotnej.

Część środowiska lekarskiego uważa, że medycznie niewyjaśnione symptomy mają przyczyny psychologiczne.

Wielu pacjentów prezentujących medycznie niewyjaśnione symptomy spełnia kryteria depresji lub lęku. Ale na podstawie aktualnej wiedzy nie można wnioskować, że depresja i stany lękowe są przyczyną medycznie niewyjaśnionych symptomów.

Błędy diagnostyczne i spóźniona diagnoza

Każda działalność człowieka obarczona jest możliwością popełnienia błędu. Dotyczy to także profesjonalistów medycznych na czele z lekarzami. Mimo wysokich wymagań stawianych kandydatom na studia medyczne, a następnie wieloletnich i żmudnych studiach medycznych oraz specjalizacjach lekarskich – lekarze popełniają w swojej pracy błędy. Błędy w diagnozowaniu chorób oraz spóźniona diagnoza medyczna to najczęściej występujące, najbardziej kosztowne i najbardziej niebezpieczne z możliwych błędów w praktyce lekarskiej. To stwierdzenie pochodzi z najdroższej i najbardziej skomercjalizowanej służby zdrowia na świecie czyli z USA. Niezależnie od systemu służby zdrowia w kraju, w którym żyjemy i leczymy się a także pracujemy jako profesjonaliści medyczni – ochrona zdrowia kosztuje, zdrowie jest bezcenne, a błędy medyczne kosztują – utratę zdrowia przez pacjenta i realne sumy pieniężne obciążające konto zakładu opieki zdrowotnej lub lekarza lub ubezpieczyciela.

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10

(ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) – międzynarodowy system diagnozy nozologicznej. Nozologia (nosos – choroba, logos – nauka) – dziedzina wiedzy medycznej, zajmująca sie klasyfikacją chorób i ich opisem. Główny podział klasyfikacji chorób opiera się na ich etiologii, patogenezie oraz objawach chorobowych.

ICD-10 jest opracowana przez WHO (World Health Organization) i obowiązuje w Polsce od roku 1996. Obecnie w opracowywaniu jest następna rewizja klasyfikacji ICD-11 a jej publikacja planowana jest na rok 2018.

ICD-10 zawiera kody : chorób, stany dotyczące ciąży, porodu i połogu, wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje chromosomalne, objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych, urazy , zatrucia i inne skutki działania czynników zewnętrznych, zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu, czynniki wpływające na stan zdrowia i kontakt ze służbą zdrowia.

Definicje choroby :

Choroba – jedno z podstawowych pojec medycznych; ogolne okreslenie kazdego odstepstwa od pelni zdrowia organizmu. Zdefiniowanie stanu chorobowego jest tak samo trudne, jak sprecyzowanie stanu pelni zdrowia.

Chroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie czynnika chorobotwórczego wywołuje niepożądane objawy, różniące się od czynności zdrowego organizmu.

Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to czuje się on źle, a owego złego samopoczucia nie można jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmieniona czynnosc organizmu. Przez dolegliwości rozumiemy przy tym doznania, które są przejawem nieprawidłowych zmian struktury organizmu lub zaburzeń regulacji funkcji narządów.

W języku angielskim są dwa określenia na chorobę :

1. disease – wtedy gdy występują obiektywne patologiczne zmiany w organizmie;
2. illness – co oznacza czuc sie zle – czyli po prostu złe samopoczucie – a więc choroba bez obiektyw niewytłumaczalnych przyczyn.

Wiele dolegliwości jak na przykład bóle mięśniowe po treningu fizycznym, przeziębienie, kaszel związany z infekcja wirusowa, lumbago, kolka jelitowa niemowlęca, siniaki na skórze są różnego rodzaju since są zwykle stanami samoleczący się w ciągu określonego czasu i zwykle nie wymagają interwencji lekarskiej.

Jeśli pacjent jednak chce leczyć symptomy nie czekając na naturalny przebieg dolegliwości może stosować leki bez recepty : przeciwbólowe, krople do nosa, syropy wykrztuśne, akupunkturę, masaż, i inne interwencje, które są dostępne w arsenale współczesnej służby zdrowia. Na ile te interwencje poprawiają samopoczucie pacjentów i skracają naturalny przebieg roznych dolegliwosci jest sprawa kontrowersyjna. Efekt placebo jest znaczącym komponentem we wszystkich rodzajach leczenia zarówno konwencjonalnego jak i alternatywnego.

Czynniki chorobotwórcze :

1. Genetyczne.
2. Czynniki metaboliczne.
3. Biologiczne : wirusy, bakterie, pierwotniaki, płazińce, stawonogi, obleńce, priony.
4. Fizykochemiczne : promieniowanie, zatrute powietrze, skażona woda, ekspozycja na radon i ołów, trucizny.
5. Społeczne : nacisk społeczny, nieodpowiednie warunki życia, brak akceptacji, stres.
6. Czynniki behawioralne :
   • zbyt niska aktywność fizyczna;
   • dym papierosowy;
   • alkohol i narkotyki;
   • niezdrowa dieta;
   • niebezpieczny seks;
   • niedożywienie matek i dzieci.
   • Klasyfikacja Chorób

Najogólniejsza klasyfikacje chorób jest ich podział na choroby somatyczne i psychiczne. Choroby somatyczne to wszystkie te choroby które są odpowiedzialne za nieprawidłowe działanie fizycznych funkcji ustroju. Choroby psychiczne to takie, ktore wiaza sie z nieprawidłowym funkcjonowaniem psychiki organizmu. Obecnie nie uzywa sie okreslenia choroby psychicznej, zostało ono zastąpione zaburzeniami psychicznymi i zachowania.

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 podaje następujący podział chorób :

1. choroby autoimmunologiczne
2. choroby endokrynologiczne
3. choroby genetyczne
4. choroby hematologiczne
5. choroby metaboliczne
6. choroby narządów zmysłów
7. choroby neurologiczne
8. choroby nowotworowe
9. choroby pasożytnicze
10. choroby reumatyczne
11. choroby skóry
12. choroby stanu odżywiania
13. choroby tkanki łącznej
14. choroby układu krążenia
15. choroby układu oddechowego
16. choroby układu trawiennego
17. choroby urologiczne
18. choroby zakaźne
19. urazy lub przeciążenia
20. zaburzenia psychiczne i zachowania
21. zaburzenia rozwoju